سلام طبق قانون 1119 مدنی بله همان ها در موقت هم باعث فسخ است. نیز در ماده‌ی 1075 قانون مدنی? ازدواج موقت در قوانین ایران به رسمیت شناخته‌ شده‌است. شرایط و ارکان اساسی نکاح منقطع (ازدواج موقت) عبارت‌اند از شرایط صحت نکاح دائم به اضافه‌ی تعیین مدت مشخص و تعیین مهر معین برای زن. موانع ازدواج موقت نیز همان موانع نکاح دائم هستند.  در واقع به طور خلاصه ازدواج موقت به فوت یکی از طرفین، فسخ نکاح? بذل مدت از طرف شوهر و انقضای مدت معین‌شده منحل می‌شود. فسخ نکاح می‌تواند بر مبنای وجود عیوبی مشخص در زن یا مرد? یا عدم وجود صفتی که ضمن عقد شرط شده یا عقد بر آن واقع شده انجام گیرد. عیوبی نظیر جنون? خصاء? عنن و عدم توانایی بر انجام عمل جنسی در مرد موجب حق فسخ برای زن خواهد بود. عیوب موجود در زن که حق فسخ برای مرد ایجاد می‌کنند (چنان‌چه عیوب مزبور در حال عقد موجود بوده‌ و پس از عقد ظاهر نشده‌باشند) نیز عبارت‌اند از قرن? برص? جذام? افضاء? زمین‌گیری? نابینایی از هردو چشم. چنان‌چه هریک از طرفین پیش از عقد به وجود عیب مزبور در طرف دیگر عالم باشد? حق فسخ نخواهد داشت. 

این عیوب طبق رساله آیت الله مکارم شیرازی عبارتند از:

مسأله 2038ـ هرگاه مرد بعد از عقد بفهمد که زن او یکى از هفت عیب زیر را دارد مى تواند عقد را فسخ کند: 1ـ دیوانگى 2ـ بیمارى خوره 3ـ بیمارى برص (پیسى)
4ـ کور بودن 5ـ شل بودن بطورى که آشکار باشد. 6ـ افضا شدن (یعنى راه بول و حیض او، یا راه حیض و غائط او، یکى شده باشد و بطور کلّى پارگى طورى باشد که قابل استفاده براى آمیزش جنسى نباشد). 7ـ گوشت یا استخوان یا غدّه اى در او باشد که مانع نزدیکى شود.

مسأله 2039ـ زن نیز مى تواند در چند صورت عقد را به هم زند: 1ـ دیوانه بودن شوهر 2ـ نداشتن آلت مردى 3ـ ناتوانى از نزدیکى جنسى 4ـ بیضه هاى او را کشیده باشند (تفصیل این مسأله و مسأله سابق در کتابهاى مفصّل فقهى آمده است).

 2040ـ هرگاه مرد یا زن به واسطه یکى از عیوبى که در دو مسأله قبل گفته شد عقد را به هم زنند احتیاجى به طلاق نیست، همان فسخ کافى است.

مسأله 2041ـ هرگاه به خاطر ناتوانى مرد از نزدیکى، زن عقد را به هم زند، شوهر باید نصف مهر او را بپردازد، ولى اگر به خاطر یکى دیگر از عیبهایى که گفته شد مرد یا زن عقد را به هم بزند اگر باهم نزدیکى نکرده باشند چیزى بر مرد نیست و اگر کرده باشند بنابر احتیاط واجب باید تمام مهر را بپردازد. 

حتی از آیت الله مکارم استفتا نیز شده است: به آدرس http://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=977&mid=15222

شمول عیوب فسخ نکاح به ازدواج موقت

پرسش :آیا عیوبى که موجب فسخ عقد ازدواج دائم است، شامل عقد موقّت نیز مى شود؟

پاسخ :ظاهراً شامل عقد موقّت هم مى شود.پاسخ های جالبی نیز از آیت الله صافی گاپایگانی در مورد سوالاتی که می توان به عیوب نکاح مرتبط دانست شده است که در ادامه می آید:

سؤال یا حکم به جواز فسخ نکاح در صورت وجود عیبهاى مجوز فسخ، در نکاح موقت هم جارى است؟

پاسخ:در عیوبى که مجوز فسخ نکاح است فرقى بین ازدواج دائم و موقت نیست.

سؤال  اگر قبل از ازدواج از طرف زوجه اظهاراتى شود که موجب تدلیس و فریب گردد و عقد بر حَسَبِ اظهارات زوجه با فریب و تدلیس اجرا گردد آیا مهر المُسمّى بر ذمه زوج خواهد بود یا مهر المثل؟ و در صورتى که عقد ازدواج با شروطى که قبلاً ذکر شده اجراء شود و بعداً براى زوج معلوم شود که شروط ذکر شده واقعیت ندارد آیا این عقد موجب این خواهد بود که مهر المُسمّى بر ذمّه زوج باشد؟ یا مهر المثل بر او تعلّق خواهد گرفت؟

پاسخ:بطور کلى در عیوب موجبه جواز فسخ اظهار خلاف آن یا سکوت از اظهار آن در صورت مخفى بودن عیب، تدلیس است هر چند با وجود نفسِ عیبِ موجبِ خیار و جهل زوج به آن وضعاً این تدلیس حکم زائدى ندارد امّا تدلیس در صفات کمال در صورتى محقق مى شود که بنابر اخبار و توصیف خلاف واقع زوجه یا ولّى او در متن عقد وجود صفتى ذکر شود یا عقد مبنیاً بر همان اخبار و توصیف و بناء بر اتّصاف زوجه به آن واقع شود، بطوریکه عرفاً مثل مذکور در عقد باشد که در این صورت زوج خیار فسخ دارد و به هر حال در هر دو صورت مهر المسمى ـ اگر زوجه خودش مدلّسه نبوده و زوج پس از دخول ملتفت شده و عقد را فسخ کرده باشد ـ بذمه زوج است و بعد از اداء آن به زوجه مى تواند رجوع به مدلّس کرده و از او مطالبه نماید و اگر فسخ قبل از دخول واقع شود چیزى بر ذمّه زوج نیست. و در نزاع موضوعى مرافعه شرعیه لازم است.

سؤال اینجانب حدود یکسال پیش با بیوه زنى ازدواج کردم که کلاه سرم گذاشته وقتى به خانه آوردم فهمیدم که ایشان قرن مى باشدیعنى آلاتش را گوشت گرفته وقتى به خانواده اش اظهار کردم گفتند شما صبر کن تا براى درمانش پول تهیه کنیم ولى حالا زیر قولشان زده اند حکم شرعى را بفرمائید.

پاسخ:در فرض سؤال، که زوجه قرن داشته زوج بعد از عقد مطلع شده حق فسخ عقد را داشته و مى توانسته عقد را فسخ کند و این خیار فسخ فورى است حال که فسخ نکرده اگر عدم فسخ بجهت جهل به اینکه اختیار فسخ دارد بوده و یا خیال مى کرده تأخیر فسخ موجب سقوط خیار فسخ نیست باز هم اختیار فسخ باقى است و بعد از علم به مسئله مى تواند فوراً فسخ کند و اگر بعد از علم به مسئله فسخ نکند خیار فسخ او ساقط مى شود ولو اینکه عدم فسخ بجهت معالجه بوده است.

سؤال: قبل از عقد، پدر دختر سلامتى چشم شوهر را شرط مى کند و پدر شوهر قول سلامتى چشم فرزند خود را مى دهد و عقد بر همین اساس به اعتماد بر حرف پدر شوهر جارى مى گردد. پس از 6 ماه و قبل از دخول کشف مى شود بطلان ادعاى پدر شوهر و اینکه فرزندش کور و نابینا بوده است و پدر شوهر تدلیس نموده است آیا دختر حق فسخ عقد را دارد یا خیر؟ و در صورت وجود چنین حقى از براى دختر آیا مستحق مهریه مى شود یا خیر؟

پاسخ:در فرض سؤال که عقد مبنیّاً بر سلامت چشم واقع شده و بعد کشف خلاف شده دختر مى تواند عقد را فسخ کند و با عدم تحقق دخول استحقاق مهریه ندارد. و در نزاع موضوعى مرافعه شرعیه لازم است.

سؤال: بعد از ازدواج با دخترى معلوم مى شود که اعور است آیا زوج حق فسخ دارد یا نه؟

پاسخ:مجرد اعور بودن زوجه موجب خیار فسخ براى زوج نیست مگر آن که در عقد شرط عدم اعور بودن شده باشد. واللّه العالم

سؤال: اینجانب با دخترى ازدواج نموده ام بعد از عقد متوجه شدم که دختر به مرض صرع که داراى طیف وسیعى مى باشد مبتلا است لذا متمنى است از نظر شرع بیان فرمائید که آیا اختیار فسخ را دارم یا خیر و اگر خواستم عقد را فسخ کنم آیا مهریه هم باید بدهم یا خیر، ضمناً من با این دختر به عنوان صحیح و سالم ازدواج کرده ام.

پاسخ:بیمارى مذکور در سؤال، از عیوب مجوزه فسخ نیست بلى اگر در ضمن صیغه عقد شرط صحت و سلامت شده و یا قبل از عقد شرط شود و عقد مبنى بر آن واقع شده باشد بطوریکه مثل ذکر کردن شود نه مجرّد مذاکره قبلى، در این صورت زوج حق فسخ دارد و چنانچه دخول واقع شده تمام مهر را باید بدهد و بعد مى تواند عوض آنرا از کسیکه تدلیس کرده بگیرد و اگر دخول واقع نشده چیزى از بابت مهر بر ذمّه او نیست و چنانچه نزاع موضوعى باشد محتاج به مرافعه شرعیه است.

سؤال: آیا از اطلاق عقد وعرف وقرائن مى توان شرط بکر بودن را استنباط کرد؟

پاسخ:مجرد اطلاق عقد مفید شرط بکر بودن زوجه نیست بلکه موقوف به اشتراط در متن عقد و مذاکره قبل از عقد وواقع ساختن عقد مبنیّاً بر آن است که در صورت دوّم هم حکم اشتراط در متن عقد را دارد.

سؤال: الف : شخصى دخترى را بعقد خود در آورده و قبل از عقد مادر خود را که براى دیدن دختر فرستاده بوده دختر را با موهاى زیبا وبلند دیده و بعد از عقد معلوم شده که موها مصنوعى بوده و بعضى از قسمتهاى سر دختر مو ندارد یا بقدرى موهایش کم است که کالعدم است وقتى اطلاع از این موضوع پیدا کرده گفته من این دختر را نمى خواهم چون تدلیس کرده اند.

ب : ونیز اگر دختر را با چادر و مقنعه دیده باشند و متوجه نقصى که پوشیده بوده نشده اند. حکم چیست؟

ج: اگر زوج قبل از عقد بطور کلى گفته باشد که هر چه هست بگوئید «منظورش اینکه هر عیب و نقصى دختر دارد بگوئید و نگفته باشند» آیا در این صورت تدلیس موجب فسخ عقد صدق دارد یا نه؟

د: مراد مرحوم سید که در وسیلة النجاة صفحه 205 مسأله 13 در قسم سوم مى فرماید : «إذا وصفها بصفتی الکمال أو عدم النقص قبل العقد عند الخطبة والمقاولة ثم اوقع العقد مبنیاً على ما ذکر کان بمنزلة الاشتراط فیوجب الخیار» چیست؟

پاسخ:الف : در فرض سؤال ظاهراً تدلیس صادق است ولى احتیاط به طلاق ترک نشود. والله العالم.

ب ـ در این فرض صدق تدلیس محلّ تأمّل است. والله العالم.

ج : در این فرض در صورت معیوب بودن ظاهراً تدلیس صدق مى کند. والله العالم.

د : منظور از عبارت مرحوم سیّد ـ قدس سره الشریف ـ این است که : در مجلس اجراى عقد قبل از عقد، مقاوله وصحبت شده و عقد را مبنیاً بر آن مقاوله که فلان صفت را دارد و یا فلان نقص را ندارد واقع بسازند. والله العالم.

سؤال: مردى با فریب و تزویر از یک دختر 18 ساله براى پسر خود که مى گوید 27 سال دارد و نیز سالم است خواستگارى مى کند. در حالیکه بعد معلوم مى شود سن پسر از 40 سال تجاوز کرده و فاقد یکدست نیز مى باشد علاوه بر این، عیبهاى دیگرى هم دارد که دختر اطّلاع نداشته، و بر این اظهارات عقد نکاح صورت مى گیرد بعد از عقد وقتى دختر از عیوب مرد اطلاع پیدا مى کند اصل عقد نکاح را رد مى کند و ما پیش وکیل پسر رفتیم که مسأله را حل کنیم و طلاق بدهد او حاضر نشد و دختر مى گوید که اگر جدائى صورت نگیرد من دست بخودکشى میزنم امیدواریم که مشکل ما را حل نمائید.

پاسخ:بطور کلى چنانچه سالم بودن و مقدار سنّ زوج در متن عقد ازدواج شرط شود و یا قبل از عقد مذاکره شود و عقد مبنیاً بر آن واقع شود و بعد از عقد کشف خلاف بشود زوجه مى تواند عقد ازدواج را فسخ نماید و محتاج به طلاق نیست و بعد از فسخ عقد، زوجه مى تواند با دیگرى ازدواج نماید و در نزاع موضوعى مرافعه شرعیه لازم است.

سؤال: آموزگارى هستم که در تاریخ 4/9/1373 ازدواج نمودم. چون با خانواده همسرم همسایه دور بودیم شناخت کافى از خصوصیات او نداشتم فقط شنیده بودم که ایشان از عینک استفاده مى کنند. وقتى که از شماره چشم او پرسیدم نمره چشم ایشان را 5/0 و 75/0 بیان کرده بودند که این مقدار به نظر حقیر مانعى نداشت. امّا بعد از عروسى به خاطر مشاهده مشکلات و ناتوانى ایشان، به چشم پزشک مراجعه کردیم و پزشک بعد از آزمایش نمره آنرا 75/18 و 75/19 اعلام نمود البته نمره چشم ایشان بالاتر از این شماره بود منتها عینکى که شماره اش بیشتر از این باشد، به علت ضخامت زیاد قابل استفاده نمى باشد. بنده براى ازدواج مبلغ پانصد هزار تومان هزینه نمودم که غالباً از طریق وام هاى مأخوذ، بوده است که در حال حاضر ماهیانه اقساط آنها را مى پردازم حالا با وجود این مشکلات زندگى هر روز برایم سخت و سخت تر شده تا جایى که در حال حاضر غیر ممکن گشته است در صورتى که مهریه ایشان یک میلیون تومان مى باشد بنده 000/140 تومان از بابت مهریه پرداخت نموده ام خواهشمندم که به سؤالات زیر پاسخ فرموده تا ملاک عمل شرعى اینجانب قرار گیرد.

الف: در صورتى که جدایى صورت گیرد وضعیّت مهریه ایشان چگونه خواهد بود؟

ب: با توجّه به اینکه اینجانب ناخواسته مخارج زیادى را متحمل شده ام به طورى که با توجه به کارمند بودنم تا پایان عمر نخواهم توانست ضربه آنرا جبران نمایم از نظر شرعى چه کسى باید تاوان آنرا بپردازد. آیا مسئول آن خانواده همسرم و خود ایشان نمى باشند؟

پاسخ:به طور کلى در مثل مورد سؤال چنانچه در عقد وصفى جهت زوجه قید شده که زوجه واجد آن وصف نیست و یا عقد مبنیاً بر آن واقع شده ولو اینکه در متن عقد ذکر نشده و زوجه واجد آن وصف نیست زوج مى تواند عقد را فسخ کند و این خیار فسخ بعد از علم به حکم و موضوع فورى است و بعد از فسخ چنانچه دخول واقع نشده چیزى بر زوج نیست و اگر دخول واقع شده زوج باید مهر را بدهد بلى چنانچه تدلیسى در بین باشد مى تواند مهریه را از مدلّس بگیرد و اگر مدلّس خود زوجه باشد بر زوج چیزى لازم نیست بدهد و اگر در متن عقد آن صفت شرط نشده و همچنین عقد مبنیّاً بر آن واقع نشده زوج اختیار فسخ ندارد و جدایى موقوف به طلاق است و در این صورت اگر دخول واقع شده تمام مهر و اگر دخول واقع نشده باید نصف مهر را بپردازد و در هر صورت کسى ضامن مخارجى که زوج در عقد و عروسى خرج نموده نیست، بلى اگر اشیایى از قبیل طلا و لباس تهیه کرده و تحت اختیار زوجه قرار داده ولى تملیک به زوجه ننموده و هنوز موجود است مى تواند آنها را پس بگیرد و به هر حال، در نزاع موضوعى مرافعه شرعیه لازم است. والله العالم.

سؤال: ـپس از ازدواج با دخترى، متوجه شدم که از سمعک استفاده مى کند به همین علت تقاضاى طلاق(فسخ) نمودم. مستدعى است در مورد مهریه ما را راهنمائى فرمائید.

پاسخ:به طور کلى ناشنوائى جزء عیوب مجوزه فسخ نیست بنابراین چنانچه در ضمن عقد شرط سلامت زوجه نشده و قبل از عقد هم تدلیسى در کار نبوده، زوج ضامن پرداخت مهریه است پس اگر دخول واقع نشده نصف مهر و اگر واقع شده باید تمام مهر را بپردازد و در نزاع موضوعى مرافعه شرعیه لازم است. والله العالم

سؤال: جوانى بیست و پنج ساله با دخترى به این عنوان که بیست و سه ساله و سالم مى باشد با توجه به اینکه در موقع تحقیق و مذاکرات با بستگان زوجه او را 23 ساله و سالم معرفى کرده اند ازدواج مى کند و عقد بر پایه آن صورت مى گیرد ولى پس از مدتى که حتى یکماه طول نمى کشد زوج و بستگان او متوجه مى شوند که اولاً زوجه و بستگان او سن واقعى او را که بیست و نه سال بوده است و همچنین مبتلا بودن مشار الیها را به بیمارى دیابت (مرض قند) که از نوع ارثى بوده و طبعاً در وضع حمل و نوزاد هم تأثیر بسزایى دارد مستور و مخفى داشته اند و نتیجتاً زوج از ازدواج مزبور پشیمان است سؤال اینکه: آیا دو عیب اشاره شده از موارد مجوز فسخ نکاح است یا خیر در صورت فسخ آیا مهریه به زوجه تعلق مى گیرد یا خیر؟

پاسخ:آنچه بعنوان عیب در سؤال ذکر شده از عیوب مجوزه فسخ نیست بلى اگر در متن صیغه عقد قید شود که دختر 23 ساله باشد و مبتلا به هیچگونه بیمارى نباشد و یا اینکه قبل از عقد شرط سن و سلامت از هر عیبى ذکر شود و عقد مبنى بر آن باشد بطوریکه مثل ذکر کردن در خود عقد شود در این صورت زوج اختیار فسخ دارد و مهریه را اگر دخول واقع شده زوج باید بپردازد لکن پس از پرداخت مى تواند به تدلیس کننده مراجعه کند و عوض آنرا بگیرد و اگر دخول واقع نشده چیزى بر زوج نیست.

سؤال: دخترى مدّت 7 سال است که ازدواج کرده وبعلت مشکلات جسمى شوهر طبق تشخیص پزشکان متخصص بچه دار نمى شوند وضعف از طرف شوهر است آیا دختر مى تواند شرعاً از طریق دادگاه تقاضاى طلاق نماید؟

پاسخ:عقیم بودن مرد موجب جواز اجبار مرد به طلاق نیست، بلى در بعض موارد زن مى تواند عقدرا فسخ نماید به مسأله 2389 توضیح المسائل رجوع نمائید. والله العالم.

سؤال: احتراماً بعرض مى رسد اینجانب با مردى ازدواج کرده ام و مدت 5 ماه با او زندگى کرده ام ولى هنوز او قادر به ازاله بکارت نیست و از طرفى توافق اخلاقى نداریم و چندین بار مرا کتک زده و تهدید به مرگ کرده، چون زندگى با او قابل تحمّل نبود ناچار شده ام بخانه پدرم پناه ببرم در تمام این مدت دینارى نفقه نداده است و مدتى است که به محل نامعلومى رفته اطلاعى از او ندارم و نمى توانم براى همیشه بلا تکلیف بمانم.

پاسخ:بطور کلى اگر زنى با مردى ازدواج کند که آن مرد قادر به نزدیکى نیست اگر بخواهد عقد را فسخ کند باید به حاکم شرع جامع الشرائط رجوع نماید تا حاکم شرع یکسال به مرد مهلت دهد چنانچه نتوانست با آن، زن یا زن دیگر نزدیکى کند پس از آن زن مى تواند عقد را بهم بزند و محتاج به طلاق نیست.

سؤال: زن محترمه اى در چند سال قبل ازدواج کرده و در این مدت فقط در ابتدا یک بار وطى واقع شده و دیگر زوج قدرت و توانائى نزدیکى پیدا ننموده و عنین شده آیا زوجه حق فسخ دارد یا خیر و اگر حق ندارد و شوهر هم راضى به طلاق نیست مستدعى است حکم شرعى را بیان فرمایید.

پاسخ:در فرض سؤال، زوجه حق فسخ ندارد و جدایى منحصر به طلاق است و اگر زن مى خواهد جدا شود باید از طریق بخشیدن مهریه و غیره مرد را به هر حال راضى به طلاق کند. والله العالم.

سؤال: دختر اینجانب دوسال پیش ازدواج نمود و پس از مدتى شوهرش دچار بیمارى جنون گردید طورى که دیگر موقع نماز را تشخیص نمى دهد و دادگاه طلاق او را با توجه به مدارک موجود در پرونده صادر نموده خواهشمند است مارا راهنمایى نماییدکه طلاق درست است یا خیر؟

پاسخ:در فرض سؤال، که شوهر مبتلا به جنون شده بطوریکه اوقات نماز را تشخیص نمیدهد زوجه مى تواند نکاح را فسخ کند یعنى بگوید (نکاحى که بین من وشوهرم واقع شده فسخ کردم) واحتیاج به طلاق نیست وباید از تاریخ وقوع فسخ، عدّه نگهدارد و پس از انقضاء عدّه آزاد است و اگر نزاع موضوعى در بین باشد مرافعه شرعیه لازم است.

سؤال: اگر چنانچه زوج یا زوجه کسى دچار جنون گردد که در زمان وقوع عقد وجود نداشته است و جنون نامبرده نیز به تأیید پزشکى قانونى و اطباء معالج نیز رسیده باشد، طبق موازین شرع مقدس اسلام آیا زوج در زمان جنون زوجه حق فسخ نکاح را دارد یا خیر و در صورت فسخ نکاح در زمان جنون از طرف زوج آیا این فسخ صحیح است و حقى که زوجه بر گردن زوج دارد که باید زوح به او بدهد چیست؟

پاسخ:در فرض سئوال که جنون بعد از عقد، واقع شده اگر زوج دیوانه شده زوجه حق فسخ دارد پس اگر وقوع جنون بعد از نزدیکى و انجام عمل زناشوئى بوده باید مهریه زوجه از مال زوج، با اجازه مجتهد جامع الشرائط پرداخته شود و اگر قبل از نزدیکى مجنون شده زوجه مهر ندارد و اگر زوجه بعد از وقوع عقد مجنونه شده زوج حق فسخ ندارد و جدائى با طلاق حاصل مى شود. واللّه العالم.

مقاله مفصلی نیز رئیس دانشکده حقوق دانشگاه ازاد دامغان نوشته او می گوید:

به مناسبت دوازدهم شوال

ماجرای غافلگیری شیخ‌العلما مقابل پیرمرد/ شیخ بهایی چگونه از زمان مرگ خود مطلع شد

روزی شیخ بهایى به همراه گروهى از شاگردانش براى خواندن فاتحه به قبرستان رفت، بر سر قبرها مى‌‌نشست و فاتحه‌‌اى نثار گذشتگان مى‌‌کرد تا اینکه به قبر بابا رکن‌الدین رسید، آوایى شنید که سخت او را تکان داد!

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، محمد بن حسین حارثی معروف به «شیخ بهایی» در صبح روز 26 ذیحجه سال 953 قمری، از پدری روحانی و معروف به نام شیخ عزالدین عاملی در جبل عامل لبنان به دنیا آمد، شیخ‌بهایی در سیزده سالگی در سال 966 قمری به اتفاق پدر 48 ساله خود و مادرش به ایران هجرت کرد.

وی در دامن استادان معروف زمان خود، از جمله پدرش، بسیار سریع مراحل رشد و تکامل علمی و معنوی خود را طی کرد و تفسیر و حدیث را نزد پدرش و حکمت و کلام را در خدمت شیخ ‌عبدالله مدرس یزدی و ریاضی را نزد ملا علی مذهب و ملا افضل قاضی و علم طب را نزد حکیم عمادالدین محمود آموخت.

شیخ بهایی در سنین جوانی توانست در بیشتر رشته‌های علمی زمان خودش، به کمالات بی‌نظیری دست یابد و در فقه و اصول نیز به مقام اجتهاد برسد و پس از آن به تربیت شاگردان زیادی پرداخت که هر کدام از آن‌ها بعداً از ستارگان آسمان علم و عمل، محسوب شدند.

همچنین او در بیشتر زمینه‌های علوم همچون اخبار و احادیث، تفاسیر و اصول و ادعیه و فقه و حکمت و ریاضیات و شعر فارسی و عربی، تألیفات معروفی دارد، هنر معماری شیخ بهایی یادگارهای زیادی دارد که در تاریخ اصفهان و ایران، بلکه جهان پرآوازه است، این دانشمند بزرگ، در این زمینه منشأ آثار گرانقدری شد که مهمترین خدمات شیخ‌ بهایی در رونق بخشیدن به شهر اصفهان عبارتند از: مسجد امام، ساعت شاخص اوقات شرعی، حمام شیخ بهایی، شهر نجف‌آباد و طرح تقسیم آب زاینده‌‌‌رود.

*شیخ بهایی چگونه از زمان مرگ خود مطلع شد

روزی شیخ بهایى به همراه گروهى از شاگردانش براى خواندن فاتحه به قبرستان رفت، بر سر قبرها مى‌‌نشست و فاتحه‌‌اى نثار گذشتگان مى‌‌کرد تا اینکه به قبر بابا رکن‌الدین رسید، آوایى شنید که سخت او را تکان داد. از شاگردان پرسید: شنیدید چه گفت، گفتند: نه!

شیخ بهایى پس از آن حال دیگرى داشت و همواره در حال دعا و گریه و زارى بود. مدتى بعد، شاگردانش از او پرسیدند آن روز چه شنیدى؟ گفت: به من گفتند آماده مرگ باشم، شش ماه گذشت و دوازدهم شوال 1030 قمری (یا 1031 ق) فرا رسید و روح ملکوتی آن عارف و عالم بزرگ به سوى معبود پر کشید، بیش از 50 هزار نفر در تشییع جنازه او شرکت داشتند، علامه محمدتقى مجلسى بر وى نماز گزارد و سپس پیکرش را به مشهد مقدس بردند و بنا به وصیتش در جوار مرقد امام رضا(ع) به خاک سپردند.

*هنگامی که شیخ بهایی در برابر یک پیرمرد فقیر مات شد

شیخ بهایى روزى از بازار اصفهان می‌گذشت، در یک گوشه دور افتاده بازار توى یک مغازه کوچک و رنگ و رو رفته که نور باریکى از سقف آن به داخل دکان مى‏‌تابید و در و دیوارش را روشن مى‏‌ساخت، ناگهان چشمش به پیرمردى افتاد که بیش از 90 سال از عمرش مى‏‌گذشت و در آن حال مشته سنگینى به دست داشت و مشغول کوبیدن به تخت گیوه بود.
شیخ بهایى با دیدن پیرمرد دلش به حال او سوخت و به داخل مغازه رفت و از پیرمرد پرسید: تو چرا در جوانى اندوخته و پس اندازى براى خود گرد نیاوردى تا در این سن پیرى مجبور به کار کردن نباشى؟
پیرمرد سرش را از روى گیوه برداشت و نگاه نافذش را بر روى شیخ بهایى انداخت ولى چیزى نگفت، شیخ دست پیش برد و مشته را از دست پیرمرد گرفت و با علمى که داشت آن را تبدیل به طلا کرد و بعد زیر نورى که از سقف به روى پیشخوان مى‏‌تابید جلو پینه‌دوز گذاشت، مشته فولادى سنگین وزن که در آن لحظه تبدیل به طلا شده بود در زیر نور خورشید تلؤلؤ خاصى پیدا کرد و ناگهان دکان پینه‌دوز را به رنگ طلایى در آورد، شیخ بهایى بعد از این کار به سرعت عازم خروج از مغازه شد و در همان حال خطاب به پیرمرد گفت: پینه دوز، من مشته تو را تبدیل به طلا کردم آن را بازار طلافروش‏‌ها ببر و بفروش و بقیه عمر را به راحتى بسر ببر.
شیخ بهایى هنوز قدم از دکان بیرون نگذارده بود که ناگهان صدایى او را بر جاى نگاه داشت، این صداى پیرمرد بود که مى‏‌گفت: اى شیخ بهایى اگر تو مشته مرا با گرفتن در دست تبدیل به طلا کردى، من آن را با نظر به صورت اولش در آوردم! شیخ بهایى به سرعت برگشت و به مشته نگریست و دید مشته دوباره تبدیل به فولاد شده است، دانست که آن پیرمرد به ظاهر تنگدست و بى‌سواد از اولیاءالله و مردان خدا بوده و علم و دانش‌اش به مراتب از او بیشتر است و نیازى به مال دنیا ندارد، روى این اصل با خجالت و شرمندگى پیش رفت و دست پینه‌دوز را بوسید و عذر بسیار خواست و بدون درنگ از مغازه خارج شد، از آن به بعد هر گاه از جلو دکان پیرمرد رد مى‏‌شد، سرى به علامت احترام خم کرده و با شرمندگى مى‏‌گذشت!

انتهای پیام/ک  

راه های محرم شدن فرزند خوانده

                                                                             دکتر کامران اویسی

چند راه برای محرم شدن کودک به والدین وجود دارد :

1-      رضاع: شیردادن

از نظر فقه شیعه شیر دادنی که علت محرم شدن است شروطی دارد:
1.    بچه شیر زن زنده را بخورد نه شیر زن مرده را، 
2.    شیر آن زن از حرام مثل زنا، نباشد، 
3.    بچه شیر را از پستان زن بمکد نه این که با وسیله‌ای شیر را در کام او بریزند، 
4.    شیر خالص بوده و با چیز دیگری مثل غذا، مخلوط نباشد، 
5.    شیر از یک شوهر باشد، ولی اگر زن از شیر شوهر اول خود بچه‌ای را شیر دهد و بعد شوهر دیگر کند و از شیر آن شوهر، هم بچه دیگری را شیر دهد آن دو بچه با هم محرم نمی‌شوند و نیز اگر زن شیردهی را طلاق دهند و آن زن شوهر دیگری کند و از آن شوهر، فرزند آورد و تا موقع زاییدن، شیری که از شوهر اول داشته، باقی باشد و مثلاً هشت دفعه، پیش از زائیدن، از شیر شوهر اول و هفت دفعه بعد از زاییدن، از شیر شوهر دوم، بچه‌ای را شیر دهد، آن بچه به کسی محرم نمی‌شود.
6.    بچه به واسطه مرض، شیر را برنگرداند و اگر برگرداند، بنابر احتیاط واجب، کسانی که به واسطه شیر خوردن به آن بچه محرم می‌شوند، باید با او ازدواج نکنند و نگاه محرمانه هم به او ننمایند.
7.    پانزده مرتبه یا یک شبانه‌روز، شیر سیر بخورد و یا مقداری شیر به او بدهند که بگویند از آن شیر، استخوانش محکم شده و گوشت در بدن او روییده است، بلکه اگر ده مرتبه هم به او شیر دهند احتیاط مستحب آن است کسانی که به واسطه شیر خوردن به او محرم می‌شوند، با او ازدواج نکرده و نگاه محرمانه هم به او ننمایند که این شیر خوردن چند شرط دارد:
الف: در بین این پانزده مرتبه یا یک شبانه‌روز شیر خوردن، بچه غذا نخورد.
ب: در بین آن، بچه شیر زن دیگری را نخورد.
ج: در هر مرتبه، بچه بدون فاصله شیر بخورد، ولی نفس تازه کردن و یا صبر کردن مختصر اشکالی ندارد.
د: دو سال بچه تمام نشده، بلکه کمتر از دو سال داشته باشد.

کدام رضاع و شیردادن محرمیت فرزند خوانده ایجاد می کند؟

1-    اگر خود مادرخوانده شیر دارد (یعنی فرزندی داشته و بدنیا آمده و بعد فوت کرده) خود او به آن پسر اگر شیر دهد آن پسر مانند فرزند خود به پدر و مادر و سایر محارم او محرم می‌شود.
2-    اگر مادر مادر خوانده (مادر بزرگ)به کودک شیر دهد، او مادر رضاعی طفل، و طفل به آن زن (مادرخوانده) نیز محرم می‌شود؛ زیرا برادر رضاعی او خواهد شد، نه تنها به آن زن، بلکه به خواهران، خواهرزاده‌ها، برادرزاده‌ها، عمه‌ها، خاله‌ها، مادربزرگ و تمامی نوه‌های مادربزرگ محرم خواهد شد.
3-    اگر مادر آن زن شیر نداشته باشد، ولی خواهر یا خواهرزاده، یا نوه خواهرش شیر داشته باشد و بطور کامل به آن پسر بچه شیردهد، در این صورت نیز به آن زن محرم شده وحکم خواهرزاده یا فرزند خواهرزاده او راپیدا می کند و علاوه بر این به مادر و سایر خواهران و برادرزاده‌ها و خواهرزاده‌ها و عمه‌ها و خاله‌ها و مادربزرگ ونوه‌های مادربزرگ نیز محرم می‌گردد.
4-    اگر یکی از برادرهای آن زن، یا دختر یکی از برادرزاده‌هایش و یا حتی نوه یکی از برادرزاده‌هایش، طبق آنچه در بالا آمد به آن نوزاد شیر دهد، به آن زن و تمامی افرادی که در بالا گفته شد محرم می‌گردد و خانم مذکور عمه رضاعی او به شمار می‌رود. 
5-    همان راه‌های سه‌گانه‌ای که در مورد مادرخوانده گفته شد در مورد مرد نیز جاری است؛ (البته از طرف بستگان مرد) بنابراین می‌توان محرمیت را بین دختربچه و پدرخوانده از طریق شیر مادر آن مرد، یا خواهر، و یا خواهرزاده‌هایش یا زن برادر و یا برادرزاده‌هایش ایجاد کرد.

از نظر فقه امامیه شیر قبل از دو سالگی سبب محرمیت است و رضاع راهکار محرمیت قبل از دو سال است. البته در این مورد بین شیعه و سنی اختلاف بوده و برخی از اهل سنت رضاع کبیر را قبول دارند که محل بحث ما نیست.  

2- صیغه موقت
اگر طفل بزرگ‌تر از دو سال بود یا در میان اقوام، زن شیردهی نبود، صیغه موقت می‌تواند جهت محرمیت کارساز باشد. نحوه اجرای آن برای پسر و دختر فرزند خوانده تفاوت دارد:

اگر فرزندخوانده دختر باشد
1.    به وسیله‏ خواندن صیغه‏ عقدموقت بین دختر (خوانده) و پدر یا پدربزرگ پدرخوانده، دختر به او محرم می‌گردد؛ چون دختر، زن پدر مرد می‌شود. در این جا دخول شرط نیست. البته باید خواندن عقد موقت اولاً با اجازه ولی شرعی طفل (پدر یا جد پدری) و یا قیم و سرپرست شرعی او باشد و در صورت نبودن یکی از اینها باید با اجازه حاکم شرع و مجتهد جامع‌الشرایط باشد. ثانیاً اینکه چنین نکاحی به مصلحت صغیره شیرخوار باشد. در این مورد بین فقها اختلاف‌نظری وجود دارد که نیاز به توضیح بیشتری دارد:
فقهابالاتفاق معتقدند مدت عقد موقت باید مشخص و معلوم باشد. هیچ اندازه خاصی از نظر کم و زیاد بودن در آن شرط نیست. ولی عده‌ای با توجه به اینکه دختربچه در سن استمناع نیست، معتقدند زمان عقد موقت در چنین عقدی باید به قدری طولانی باشد که امکان بهره‌گیری جنسی در پایان آن مدت وجود داشته باشد؛ در غیر این صورت چنین عقدی باطل است، زیرا در عرف عقلاً به دختر شیرخواری که برای یک روز عقد او خوانده شده زوجه گفته نمی‌شود و اساساً چنین ازدواجی نتیجه، ثمره و مفهومی ندارد. بله شاید بتوان گفت تنها ثمره این نکاح محرمیت کودک با پدرخوانده است و چه نتیجه و فایده‌ای بهتر از این، ولی باید توجه کرد که آثار شرعی که بر یک موضوع بار می‌شود بعد از تحقق آن موضوع است؛ پس نکاح باید با تمام شرایطش به درستی در خارج محقق شود تا آثار شرعی و نتایج آن، که اینجا محرمیت مدنظر است، محقق شود. 
2.    در صورتی که پدرخوانده دارای فرزند پسری باشد به وسیله خواندن عقد موقت برای پسرش عروس او می‌شود و به او محرم می‌گردد.
3.    مرد با مادر یا مادر بزرگ دخترخوانده (اگر مادر یا مادربزرگ داشته و مانعی نداشته باشد، یعنی بیوه باشد) ازدواج دائم یا موقت کند و بعد از ازدواج هم‌بستر شود. پس از این مرحله با دخترخوانده محرم می‌شود. 
هم‌بستر شدن در این مورد باید رعایت شود و صرف عقد کافی نیست، زیرا مطابق آیه 23 سوره نسا که می‌فرماید: «رَبَئبُکُمُ الَّتىِ فىِ حُجُورِکُم مِّن نِّسَائکُمُ الَّتىِ دَخَلْتُم بِهِنَّ فَإِن لَّمْ تَکُونُواْ دَخَلْتُم بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْکُمْ وَ حَلَئلُ أَبْنَائکُمُ الَّذِینَ مِنْ أَصْلَابِکُمْ وَ أَن تَجْمَعُواْ بَینْ‏َ الْأُخْتَینْ‏ِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّ اللَّهَ کاَنَ غَفُورًا رَّحِیمًا"."دختران زنانتان که در کنار شما هستند، هرگاه با آن زنان هم‌بستر شده‌اید بر شما حرام شده‌اند. ولى اگر هم‌بستر نشده‌اید، گناهى مرتکب نشده‌اید." این آیه اشاره دارد به زنانی که از همسر قبلی خود دختری دارند و ازدواج مجدد می‌کنند. شوهر دوم اگر با زن نزدیکی کند، به دختر زن محرم و در غیر نزدیکی محرم نیست؛ پس در محرمیت دخترخوانده نیز دخول شرط است.»
در ضمن باید توجه داشت مرد نمی‌تواند برای محرمیت دخترخوانده با خودش، وی را به ازواج دائم یا موقت خود درآورد؛ چون به محض طلاق یا بذل مدت، دختر به او نامحرم شده؛ پس این صیغه محرمیت فایده نخواهد داشت.

اگر فرزندخوانده پسر باشد
1.    اگر زن (مادرخوانده) دارای فرزند دختر باشد، با خواندن عقد موقت برای دخترش او دامادش می‌شود.  
2.    اگر مادر آن زن در قید حیات باشد و شوهر نداشته باشد، می‌توان صیغه عقد موقت او را برای آن پسر خواند. در این صورت به آن زن و خواهران و خواهرزاده‌ها و برادرزاده‌هایش محرم خواهد شد؛ مشروط برآن‌که دخول صورت گیرد تا مادرخوانده در حکم دختر همسر -ربیبه- (در قسمت قبل توضیح دادیم) طفل به حساب آید که آن‌هم شرط دخول داردکه در عرف مردم چنین چیزی غیرمعمول است. 
3.    اگر پدرکودک زنده باشد، در صورتى که پدرخوانده، زن خود را طلاق بدهد و پس از انقضاى عده پدر کودک وى را متعه کند ولو به شرط عدم دخول و پس از انقضاى مدت، پدرخوانده زن سابق خود را به عقد جدید خود درمى‌آورد، و در این صورت پسر بر ‌مادر خوانده محرم مى‌شود.
بنابراین اگر دوران شیرخوارگى پسربچه گذشته باشد، جز موارد فوق راهى براى محرمیت او نیست.
مسئله نامحرم بودن فرزندخوانده و والدین سرپرست، بین علمای شیعه اجماعی است و همه با توجه به (آیه 4و 5 ) سوره احزاب معتقدند که فرزندخوانده به والدین سرپرست خود نامحرم است، زیرا اگر فرزندخوانده همچون فرزند واقعی محرم بود، زن زید به عنوان عروس پیامبر(ص) باید به ایشان محرم می‌بود؛ اما حکم از دواج پیامبر(ص) با زینب نشان‌دهنده عدم محرمیت است. پس این محرمیت ایجاد نمی‌شود مگر به‌وسیله دو راه رضاع و صیغه محرمیت که اجماعاً تنها راه محرمیت والدین و فرزند خوانده است و در غیر این دو صورت آنها به هم محرم نیستند، ولی اخیراً برخی از فقها با تمسک به قاعده نفی عسر وحرج، معتقدند چون این‌گونه سرپرستی کودکان بی‌سرپرست جزء اعمال بر و احسان است، پس حرج و مشقت، رافع حکم حرمت خواهد بود.

نظرات برخی از فقها در این باب به شرح زیر است:
در پاسخ این سؤال که نحوه محرمیت دختر یا پسری که از پرورشگاه می‌آورند به پدرخوانده و یا مادرخوانده در صورتی که ولی او مشخص نباشد و یا فوت کرده باشد، در صورتی که کودک زیر دو سال است و زنی که با شیر دادن او ایجاد محرمیت نماید، در فامیل نباشد و یا اگر بالای دو سال است چگونه است؟
امام خمینی(ره)
راهی برای محرمیت نیست مگر آنکه بچه اگر پسر باشد بعد از بلوغ شرعی با ازدواج محرم شوند. (در صورتی که در منزل پدرخوانده، فرزندی از خودشان موجود باشد.) و قبل از بلوغ، اگر ولی ندارد راهی برای محرم شدن با عقد نیست. 
آیت‌ا... بهجت(ره)
محرم نیستند و راهی ندارد مگر در بعض موارد نادره به مصاهرت.
آیت‌ا... خامنه‌ای(دام ظلّه)
فرزندخوانده حکم فرزند ندارد و با مرد و زنی که او را بزرگ می‌کنند محرم نمی‌شود، مگر به وسیله رضاع با مراعات شرایط آن و یا ازدواج پس از بلوغ و رشد و قبل از بلوغ با اذن حاکم شرع و رعایت مصلحت طفل عقد موقت اشکال ندارد.
آیت‌ا... شبیری زنجانی (دام ظلّه)
فرزند پرورشگاهی اگر دختر باشد به وسیله ازدواج خود پدرخوانده و یا پدر و جد و پسر و نوه (پدر بی‌واسطه و باواسطه و پسر بی‌واسطه و باواسطه) پدرخوانده او به وی محرم می‌شود و اگر پسر باشد، با ازدواج خود مادرخوانده و یا دختر بی‌واسطه یا باواسطه‌اش با وی محرم خواهد شد. البته ازدواج مزبور باید با اذن یا اجازه حاکم شرع باشد.
آیت‌ا... صافی گلپایگانی (دام ظلّه)
در صورت مذکوره اگر طفل دختر باشد و مرد پدر داشته باشد، در صورتی‌که حاکم شرع مصلحت طفل بداند، می‌تواند به عقد انقطاعی او را به ازدواج پدر مرد در بیاورد که دختر به آن مرد محرم می‌شود و اگر طفل پسر باشد، راهی بنظر نمی‌رسد. والله العالم

اگر یک کودک یک ماهه را از بهزیستی به فرزند خواندگی بگیریم و امکان محرمیت از طریق شیر دادن نباشد و از طرفی نخواهیم کسی متوجه شود که این کودک، فرزند ما نیست، محرمیت این کودک چه حکمی دارد؟ برای محرمیت چه باید کرد؟

مراد ازکودک را که پسر یا دختر است بنویسید تا جواب داده شود که اگر دختر است با عقد موقت برای پدر کسی که او را گرفته است به او محرم می‌شود و اگر دسترسی به پدر او یا جدّ پدری وی ممکن نیست باید به اذن مجتهد جامع الشرایط باشد؛ ضمنا مخفی کردن اینکه کودک، فرزند شما نیست صحیح نمی‌باشد.
آیت‌ا... مکارم شیرازی (دام ظلّه)
در صورتی که دختر باشد، راه صحیح این است که با اجازه حاکم شرع او را برای پدر آن مرد عقد موقت کنند و در این صورت به عنوان زن پدر بر آن مرد محرم می‌شود و اگر پسر باشد، راهی جز شیر خوردن از خواهر زن یا مادر زن و مانند آن در سن قبل از دو سالگی ندارد.

گاهى افرادى که صاحب فرزند نمى شوند، دخترى از پرورشگاه مى گیرند. آیا راهى براى محرم شدن او بر پدر خوانده وجود دارد؟

هرگاه آن مرد پدرى داشته باشد و این دختر به ازدواج موقّت او درآید بر این مرد و فرزندان او محرم مى شود و اگر پسرانى از همسر دیگر دارد صیغه موقّت دختر را براى خودش بخواند تا براى پسرانش محرم شود ولى در این صورت نسبت به خودش بعد از پایان مدّت عقد موقّت، محرم نخواهد بود.
آیت‌ا... نوری همدانی(دام ظلّه)
در صورتی که دختر باشد و سرپرست خانواده پدر یا جد داشته و آن دختر را متعه نماید، او با اجازه حاکم شرع به سرپرست خانواده محرم می‌شود.

آیت الله سید علی سیستانی          

من پسرى را به فرزند خواندگى قبول کردم و او را به وسیله دختر برادرم از راه شیر دادن به خود محرم کردم حال اگر مى خواهم دختر 2ساله ای را به فرزند خواندگى قبول کنم، راه محرم شدن با شوهرم و با پسرى که دارم چگونه است؟ و آیا راهى وجود دارد؟

راهى براى محرم شدن بر شوهر و پسرتان، مگر پدر یا جد پدرى او معلوم باشد و با اذن یکى از آنها دختر را به عقد پدر شوهرتان براى مدت چند سال درآورید.

آیت الله محمد سعید حکیم

من یک مردى هستم که فرزندى نصیبم نشده است یک دخترى را به فرزندى گرفتم آیا براى من محرم مى شود با علم به اینکه زنم به او شیر نداده است ؟ 

بر تو محرم نمى شود و فامیل تو نمى شود و از تو ارث نمى برد و تو از آن ارث نمى برى و اگر بزرگ شود نمى توانى به او نگاه کنى.

پی‌نوشت
1.    ابو الحسین،احمد بن فارس بن زکریا‌  معجم مقائیس اللغة‌ ، ،ج2،ص45.
2.    آیه 22 سوره مبارکه نساء.
3.    آیه 23 سوره مبارکه نساء.
4.    آیه 31 سوره مبارکه نور.
5.    علی رضا فیض،مبادی فقه و اصول،ص 332 
6.    عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى - کلانتر)، ج 5 ،ص 213؛ امام خمینی، تحریر وسیله،ج 2،ص 343، حائرى، سید على بن محمد طباطبایى، ریاض المسائل (ط - القدیمة)،ج2،ٌص85 .
7.    کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، الکافی (ط – الإسلامیة)،ج5،ص437
8.     اصفهانى، مجلسى اول، محمد تقى‌، یک دوره فقه کامل فارسى‌،ص 137؛ دزفولى، مرتضى بن محمد امین انصارى‌، (شیخ انصاری)رساله رضاعیه،ص 192‌؛ من لا یحضره الفقیه، قمّى، صدوق، محمّد بن على بن بابویه،ج5، ص 145.
9.    عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى - کلانتر)، ج 5 ،ص 217؛ امام خمینی، تحریر وسیله،ج 2،ص 345، قانون مدنی ماده 1046
10.    طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، الخلاف، ج 5،ص95.
11.    نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام،ج30،ص 176؛ عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى - کلانتر)، ج5،ص 285. لنکرانى، محمد فاضل موحدى، جامع المسائل (فارسى - فاضل)، ج 1،ص 110.
12.    شیرازى، ناصر مکارم، حیله‌هاى شرعى و چاره‌جوئى‌هاى صحیح،ص 101
13.    ایت الله محمد بجنوردی در کتاب قواعد الفقهیه جلد دوم  صفحه 287 می‌فرمایند:بعضى از شروط چون شرط عدم استمتاعات جنسى ظاهرا صحیح بوده و باعث تنافى شرط با مقتضاى عقد نمى‌گردد؛ چرا که بعضى از احکام شرعى و یا اغراض عقلایى بر امر ازدواج مترتب مى‌باشد. مانند نسبت شرعى و عرفى پیدا کردن با خانواد? همسر یا محرم شدن با آنها و همچنین اغراض و مقاصد دیگرى که در امر ازدواج‌ وجود دارد. لذا اگر شخصى شرط عدم استمتاع جنسى کند این چنین شرطى خلاف مقتضاى عقد نیست چرا که غرض در ازدواج صرف استمتاع نیست.
14.    استفتاءات جدید (تبریزى)، ج‌1، ص: 337‌.
15.     آیه مبارکه4:"مَّا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَینْ‏ِ فىِ جَوْفِهِ  وَ مَا جَعَلَ أَزْوَاجَکُمُ الَِّى تُظَاهِرُونَ مِنهُْنَّ أُمَّهَاتِکمُ‏ْ  وَ مَا جَعَلَ أَدْعِیَاءَکُمْ أَبْنَاءَکُمْ  ذَالِکُمْ قَوْلُکُم بِأَفْوَاهِکُمْ  وَ اللَّهُ یَقُولُ الْحَقَّ وَ هُوَ یَهْدِى السَّبِیلَ"،" رَّحِیمًاخدا در درون هیچ مردى دو قلب ننهاده است. و زنانتان را که مادر خود مى‏خوانید مادرتان قرار نداد و فرزند خواندگانتان را فرزندانتان نساخت. اینها چیزهایى است که به زبان مى‏گویید و سخن حق از آن خداست و اوست که راه مى‏نماید."،آیه مبارکه 5:" ادْعُوهُمْ لاَِبَائهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِندَ اللَّهِ  فَإِن لَّمْ تَعْلَمُواْ ءَابَاءَهُمْ فَإِخْوَانُکُمْ فىِ الدِّینِ وَ مَوَالِیکُمْ  وَ لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ فِیمَا أَخْطَأْتُم بِهِ وَ لَاکِن مَّا تَعَمَّدَتْ قُلُوبُکُمْ  وَ کَانَ اللَّهُ غَفُورًا"،"پسرخواندگان را به نام پدرشان بخوانید که در نزد خدا منصفانه‏تر است. اگر پدرشان را نمى‏شناسید، برادران دینى و موالى شما باشند. اگر پیش از این خطایى کرده‏اید باکى نیست، مگر آنکه به قصد دل کنید. و خدا آمرزنده و مهربان است".
16.    این نظر برگرفته یکی از فتواهای آیت الله صانعی است در پاسخ این سوال: شخصی پسر بچه ای را از طریق سازمان بهزیستی به فرزندی قبول کرده است و در آغاز کاری که باعث محرم شدن آن بچه با مادرخوانده شود انجام نداده است و اکنون بچه شش یا هفت ساله است. آیا راهی برای محرم شدن نامبرده با مادرخوانده وجود دارد؟جواب: "اگر دختری نداشته باشند برای محرمیت این گونه پسرخوانده‌ها که سن آنها از ایام رضاع و دو سالگی گذشته و شرایط رضاع از بین رفته راهی برای محرمیت به نظر نمی‌رسد؛ لکن چون این گونه اعمال که جزء اعمال بر و احسان و نیکی به دیگران مخصوصاً کودکان بی پناه و یتیم و سرگردان می‌باشد مستحب و مطلوب و موجب اجر اخروی و سعادت در دنیاست و از نظر حرمت نگاه کردن و نامحرم بودن بعد از تمیز و بلوغ به حکم ضرورت و مشکل نداشتن فرزند و مشکل گفتن به کودک که تو پدر و مادر نداری و فرزند ما نیستی مرتفع می‌گردد و جایز می‌باشد و حرج و مشقت رافع حرمت است و اسلام دین سهولت و آسانی می‌باشد."

سیر مطالعاتی از جمله مهمترین عوامل موفقیت است زیرا چشم انداز و نقشه راه را تعیین می کند. با توجه به تجربه برخی از مهمترین و مشهورترین کتاب های رشته های مختلف اسلامی معرفی می گردد. البته این سیر مطالعاتی برای آزمون های دانشگاهی نیست بلکه بیشتر برای بالا بردن سطح علمی واقعی است. ممکن است کتاب های دیگری نیز باشد که از قلم افتاده است اما سعی گردیده تا حد امکان منابع مهم ذکر شود.

تاریخ  اسلام

فروغ ابدیت سبحانی

تاریخ تحلیلی اسلام جعفر شهیدی

تاریخ سیاسی اسلام رسول جعفریان

الصحیح من سیره نبی الاعظم

اخبار الطوال

الجمل  شیخ مفید

الارشاد شیخ مفید

 تشیع در مسیر تاریخ  محمد حسین جعفری

حیات فکری و سیاسی امامان شیعه جعفریان

 شیعه در اسلام طباطبایی

جنبش های شیعی در تاریخ اسلام  هاشم معروف الحسنی

مبارزات شیعیان در دوره اول خلافت عباسیان

سیره پیشوایان   مهدی پیشوایی

قیامهای شیعه در عصر عباسی   پوران کاظمی

منطق

منطق  صوری خوانساری

المنطق مظفر

ترجمه تهذیب المنطق تفتازانی   حسن ملکشاهی

منطق نوین  عبد الحسین مشکوه الدینی

منطق کاربردی علی اصغر خندان

رهبر خرد محمود شهابی

 اساس الاقتباس خواجه

جوهر النضید علامه

منطق تعایمی

منطق منتظری

خلاصة المنطق  الفضلی

زبان تخصصی

ترجمه قرآن انگلیسی توسط ایروینگ- پیکتال- اربری

شیعه در اسلام قران در اسلام

Root of religion موسسهدرراهحق

English for the student ofhumanities

The encyclopedia  of  islam

فرازهاییازمقالاتاسلاموایراندائرهالمعارفاسلامی

مقاله بیت المال مقاله برامکه مقاله جمعه مقاله فلسطین مقاله جامعه مقاله اسلام، ایران، غزالی، الازهر

(منتخبی از  A hand book of islamic colture term طرح قدیم)

عقاید

پیام قرآن

معارف اسلامی نهاد رهبری

آموزش عقاید مصباح

مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی مطهری

عقاید السلام من القران الکریم علامه عسکری

اعتقادات شیخ صدوق

تصحیح الاعتقاد شیخ مفید

مناهج البیان ملکی

الوهابیه فی المیزان

مجله نقد و نظر ش 17

تجرید الاعتقاد خواجه

معرفت فطری خدا برنجکار

توحید الامامیه ملکی

عقاید الامامیه مظفر

الهیات سبحانی

خداشناسی مصباح یزدی

آشنایی با علوم اسلامی مطهری

آشنایی با علوم اسلامی برنجکار

عدل الهی مطهری

موسوعه اعتقادی ری شهری

معاد در قرآن و روایات هادی ربانی

معاد شناسی علامه طهرانی

وحی و نبوت مطهری

المراجعات

فلسفه

درآمدی بر فلسفه اسلامی  عبدالرسول عبودیت

اسفار

المبدا و المعاد ملاصدرا

المشاعر ملاصدرا

شواهد الربوبیه ملاصدرا

 شرح منظومه

 بدایه

نهایه

 اصول فلسفه و روش رئالیسم

شرح مختصر و مبسوط منظومه مطهری

آموزش فلسفه مصباح

کلام جدید

کلام جدید در گذر اندیشه ها علی اوجبی

ادیان

آشنایی با ادیان بزرگ حسین توفیقی

تاریخ ادیان علی اصغر حکمت

 معرفی کتب اسمانی حسام نقبایی

ادیان زنده جهان عبدالرحیم گواهی

فرق

اشنایی با فرق و مذاهب  اسلامی برنجکار

عرفان و تصوف

 عارف و صوفی چه می گویند

جستجو در تصوف ایران زرینکوب

تاریخ تصوف در اسلام قاسم غنی

ابن عربی  جهانگیری

علوم قرآنی

امثال قران علی اصغر حکمت

درسنامه علوم قرآنی آراسته

الاتقان 11-44-50-51- 66-67-68

45-46-47-49

53-54- 65-70

48-59-62-64

علوم قرآن حکیم ترجمه لسانکی فشارکی

البیان

القران و روایات المدرستین

مباحثی در تاریخ و علوم قرانی معارف

البیان

التمهید

مقدمتان فی علوم القران

بحوث فی تاریخ القران و علومه میر محمدی

التحقیق فی نفی التحریف میلانی

مباحث فی علوم القران صبحی صالح قسمت وحی

تاریخ قران رامیار قسمت وحی

سلامه القران من التحریف نجارزادگان

در قلمرو بلاغت قران محمد علوی مقدم

تاریخ قران زنجانی

تاریخ قران عبدالصبورشاهین

تاریخ قران معرفت

حقایق هامه حول القرانئالکریم جعفر مرتضی عاملی

پژوهشی در تاریخ قران کریم حجتی

تدوین القران کورانی

تاریخ جمع القران الکریم محمد رضا جلالی

مقاله مقدمه ای بر تاریخ اختلاف قرائت قران در مقالات و برسی ها 64

علوم قرانی معرفت

تفسیر المیزان ذیل ایات تحدی

تفسیر

تسنیم ج 1

المیزان

الاتقان نوع 38-59-77-78

مقئمه تفسیر مجمع البیان

نوین شریعتی

مجمع البیان

ال عمران ق مزمل فجر(ارشد)

علق-محمد- توحید- کوثر- نجم-5 آیه اول بقره(بیشتر روایات)

اعلی با محوریت المیزان و دهر با محوریت جوامع الجامع و ال عمران با محوریت تفسیر اثری (سر فصل قدیم)

تفسیر صحیح ایات مشکله سبحانی

امالی سید مرتضی

مقدمه تفسیر صافی

مقدمه تفسیر بلاغی

تفسیر فخر رازی جز 30

روش و تاریخ تفسیر

قانون تفسیر کمالی دزفولی

درامدی بر تفسیر علمی قران رضایی اصفهانی

روش شناسی تفسیر موضوعی قران سید هدایت جلیلی

تفسیر و مفسران معرفت

مبانی و روشهای تفسیر قران زنجانی

مبانی تفسیر قران مودب

روش تفسیر قران رجبی

مکاتب تفسیری بابایی

روش تاویل قران شاکر

گرایشهای تفسری علوی مهر

تفسیر عصری قران ایازی

آشنایی با تفاسیر قران مجید و مفسران استادی

تاریخ تفسیر عبدالوهاب طالقانی

تفسیر موضوعی قران عصمت انبیا معرفت

اصول

الوسیط فی قواعد فهم النصوص الشرعیه الفضلی

اصول فقه مظفر

الموجز سبحانی

اصول الاستنباط حیدری(اصول استنباط دانشگاه تهران)

مبادی فقه و اصول دکتر فیض

دروس فی علم الاصول صدر

(قوانین رسائل طرح قدیم)

(قواعد الفقهیه

بجنوردی

عوائد نراقی

عناوین میر فتاح طرح قدیم)

فقه

تبصره المتعلمین  علامه حلی

مختصر النافع محقق حلی

رساله

مقدمه ای بر فقه شیعه محمد تقی مدرسی

تاریخ فقه و فقها گرجی

ادوار فقه شهابی

مبادی فقه و اصول دکتر فیض

(کنزالعرفان مقداد زبده البیان اردبیلی لمعه شرایع مسالک طرح قدیم)

(فقه تطبیقی

 خلاف طوسی

تذکره الفقها حلی طرح قدیم)

صرف

صرف ساده

صرف میر

التصریف مدرس افغانی

مبادی العربیه ج4 صرف تنقیح محمدی

نحو

مبادی ج 3 و 4 نحو

النحو الواضح

المنهاج انطاکی

الهدایه فی النحو

 جامع الدروس النحو الکافی ایمن امین

 النحو الوافی عباس حسن

القواعد الاساسیه للغه العربیه احمد بن ابراهیم الهاشمی

تهذیب  المغنی باب اول ودوم

بلاغت

جواهر البلاغه هاشمی

تهذیب البلاغه الفضلی

علوم بلغت و اعجاز قران یدالله نصیریان

معالم البلاغه رجایی

المطول

مختصر المعانی

معانی و بیان غلامحسین آهنی

در قلمو بلاغت علوی مقدم

اسرار بلاغت دکتر جرجانی

ترجمه

فن ترحمه  یحیی  معروف

روشهایی در ترجمه از عربی به فارسی رضا ناظمیان

آموزش زبان عربی 1 و 2 آذرتاش اذرنوش

دراکمدی بر مبانی ترجمه عنایت الله فاتحی نژاد

درس اللغه و الادب محمدی

مکالمه

المدخل

تعلیم اللغه العربیه المجمع العلمی الاسلامی

المحادثه العربیه ناصرعلی عبدالله

دروس دارالعلوم العربیه سعید نجفی اسد اللهی

فیلم و نرم افزار

العربیه للناشئین

العربیه المعاصره علی الحیدری

جواهر الادب

الجدید فی الانشاء

النشا فی اللغه

قرائت مطبوعات و اخبار و رسانه

کیهان  العربی

الوفاق

الحیاة

الشرق الاوسط

مجله العالم

مجله الهدی

دروس فی العلام المسموع حامد صدقی

اعراب قران و حدیث و مفردات

نصوص مختاره من تراث اهل بیت حمید محمدی

مقدمه ابن خلدون

اخبار الطوال

کلمات قصار، خطب و نامهی نهج البلاغه

الاتقان نوع 41 و 36 و 40

فروغی از قران جز 30 افراسیابی

معانی حروف با شواهدی از قرا ن وحدیث  محمد رادمنش

وجوه قران تفلیسی

قرائت و درک متون معاصر

الایام طه حسین

درس الغه و الادب

نصوص من النثر و الشعر فی العصر الحدیث  نادر نظام تهرانی

فرهنگ و اصلاحات روز شیرازی و غفرانی

تجوید

التجوید المجمع العلمی الاسلامی

حلیة القران

تجوید جامع انتشارات سمت

تجوید و اواشناسی ستوده نیا

سرالبیان فی علم القران بیگلری

قواعد وقف و ابتدا شاکر

حدیث

مقدمه الوافی

خاتمه وسائل

تاریخ حدیث طباطبایی

پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه معارف

تدوین السنه الشریفه

مقدمه معجم الفاظ بحار الانوار مهدوی راد

مجموعه مقالات منع تدوین حدیث مجله علوم حدیث مهدوی راد

مجموعه مقالات تحقیق درباره کتاب کافی مجله نامه استان قدس رضوی واعظ زاده خراسانی

 اصول الحدیث سبحانی

اصول الحدیث الفضلی

علم الحدیث و مصطلح الحدیث شانه چی

تاریخ حدیث شانه چی

علوم الحدیث و مصطلحه صبحی صالح

 علم الحدیث مودب

علم الدرایه تطبیقی مودب

دراسات فی الحدیث والمحدثین هاشم معروف حسنی

مقدمه معانی الخبار ربانی شیرازی

مقدمه وسائل شهرستانی

مقدمه مستدرک شهرستانی

مقدمه وافی ضیاالدین

عوالم  العلوم بحرانی

علامه مجلسی حسن طازمی

مجلسی و بحار الانوار حسن طارمی

 آشنایی با بحار الانوار احمد عابدی

مسند نویسی در تاریخ حدیث

 یادنامه مجلسی 3جلد  مهدی مهریزی

محدث نوری عبدالحسین طالعی

سیری در صحیحین

 اضواء ابو ریه

اصول علم رجال الفضلی

مقدمه رجال خویی

 کلیات فی علم الرجال

الفوائد الرجالیه فی تنقیح المقال مامقانی

بحوث فی مبانی علم الرجال صالح تبریزی

الفوائد الرجالیه کجوری

مبانی حجیت ارا رجالی سیف الله صارمی

اصول علم الرجال مسلم داوری

الفوائد الرجالیه وحید بهبهانی

مقباس الهدایه ج2

بحوث فی فقه الرجال  علی بن حسین مکی عاملی

سماء المقال ابو الهدی  کلباسی

الرسائل الرجالیه ابوالمعالی کلباسی

مقدمه تنقیح المقال مامقانی

مقدمه بهجه الامال علیاری

مقدمه رجال ایت الله بروجردی واعظ زاده خراسانی

جزوه اصول الرجال سید جواد شبیری زنجانی

مقدمه الموسوعه الرجالیه سید حسین بروجردی

چهار کتاب اصلی رجال خامنه ای

الفوائد الرجالیه بحر العلوم

مقایسه دیدگاههای رجالی طوسی و نجاشی مقالات و بررسی ها دفتر 62

اصول الکافی کتاب العشره

الموضوعات فی الاثار و الاخبار هاشم معروف حسنی

مستدرک الاخبار الدخیله محمدتقی شوشتری

الاخبار الدخیله محمدتقی شوشتری

الموضوعات هاشم معروف حسنی

غالیان نعمت الله صفری فروشانی

الحدیث النبوی بین الروایه والدرایه سبحانی

شرح توحید صدوق قاضی سعید قمی

ریاض السالکین علیخان المدنی الشیرازی

رهاورد خرد شرح تحف العقول پرویز اتابکی

اصول کافی حدیث جنود عقل و دعائم الاسلام

روش فهم حدیث عبدالهادی مسعودی

 قواعد فقه الحدیث محمد حسن ربانی

 فقه الحدیث و روشهای نقد متن نهله غروی

مقاله معناشناسی درایه الحدیث پژوهش دینی 4

ده گفتار مطهری

اختلاف الحدیث احسانی فر

بحوث فی الاصول هاشمی شاهرو.دی ج 7

الرافد فی علم الاصول سیستانی

الاصول العامه للفقه المقارن محمد تقی حکیم

غریب الحدیث فی بحار الانوار حسین الحسینی البیرجندی

مصابیح الانوار شبر

مبانی نقد متن حدیث از دیدگاه علمای شیعه

کافی کتاب فضائل القران

شبهه شناسی

شبهه شناسی علی اضغر رضوانی

وضو النبی شهرستانی

شفاعت مصباح

صیانه القران عن التحریف معرفت

عدالت صحابه محمدحسن زمانی

القران والروایان المدرستین

التبرک و الجود علی الارض ملکی میانجی

معالم المدرستین

جزوات شبه شناسی سبحانی

 نهج البلاغه

سیری در .. مطهری

آشنایی با .. و آموزش ... سید محمد مهدی جعفری

فرهنگ افتاب عبدالمجید معادیخواه

سید رضی مولف نهج البلاغه دوانی

اسناد و مدارک ... سید محمد مهدی جعفری

مقدمه های شروح نهج البلاغه

تحقیق ذیل درباره نسخ در قرآن است که توسط یکی از دانشجویان دانشگاه قم ارسال شده است:

تعریف نسخ

نسخ در لغت به معنی ازاله، تغییر ،ابطال و تحویل است و در اصطلاح یعنی از بین بردن حکم شرعی سابق با قرار دادن یک حکم شرعی جدید ،به طوری که این دو حکم با هم قابل جمع نباشند. حکم جدید را ناسخ و حکم سابق را منسوخ می گویند. مثل اینکه گفته شود نباید در حال مستی نماز بخوانید. که از آن فهمیده می شود در غیر نماز، مست بودن اشکال ندارد. سپس حکم جدیدی می گوید مستی در هر حال حرام و ممنوع است .

شرایط نسخ

منسوخ (حکم اول) حکم شرعی باشد نه عقلی. 1

منسوخ، محدود به زمان معیّنی نشده باشد، یعنی به صورت حکم دایمی و همیشگی باشد. 2

زمان ناسخ (حکم دوم) متأخر از زمان منسوخ باشد. 3

میان حکم اول و دوم تعارض کلی و تام برقرار باشد به گونه ای که امکان جمع میان هر دو حکم نباشد. 4

تشریع ناسخ از سوی شارع صورت گرفته باشد  5

حکمت نسخ

نسخ یکی از موضوعاتی است که پیرامون آن شبهات زیادی مطرح می شود. چرا خداوند حکم خود را عوض می کند؟ مگر خدا از اول خوب و بدی یک حکم را نمی داند یا چیزی را فراموش می کند؟ چرا آیه ای که نسخ شده در قرآن باقی مانده و ذکر می شود؟ آیات منسوخه چه استفاده ای دارند؟ و...

گفتنی است نسخ به دلایل مختلفی اتفاق می افتد گاهی برای آماده کردن مردم برای تشریع حکمی که تحمل آن برای مردم با وضعیت فعلی سخت است. مثل نسخ حکمی که مردم را مکلف کرده بود در حالت مستی نماز نخوانند تا مردم کم کم به ترک شرابخواری روی بیاورند و سپس حکم می کند که شرابخواری در هر حالتی ممنوع است.

گاهی نسخ نوعی تخفیف در حکم به دنبال دارد تا مردم لطف الهی را بهتر درک کنند و شکرگذار باشند. مثل نسخ حرمت زناشویی در شبهای ماه رمضان . (178، بقره)

یا مثل نسخ حکمی که برای آزمایش موقت مردم و فهماندن چیزهایی به مردم برای مدتی موقت و عبرت آیندگان اتفاق می افتد. اشاره به نسخ در حکم صدقه دادن برای دیدار پیامبر، البته اینها دلایلی است که به نظر ما می رسد و الله اعلم.

در تعداد آیات منسوخ اتفاق نظرى دیده نمى شود; بیشتر دانشمندان علوم قرآنى فقط هشت مورد را که بر نسخ آنها دلیل قطعى و اجماع وجود دارد پذیرفته اند. آیاتى که نسخ شده اند، عبارتند از: ادامه مطلب...

دانشجویان عزیز  برادر می توتنند از لینک زیر جزوه را دانلود کنند.

http://s6.picofile.com/file/8189511842/11.pdf.html

دانشجویان عزیز  خواهر می توتنند از لینک زیر جزوه را دانلود کنند.

http://s6.picofile.com/file/8189511792/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%82%D9%85.pdf.html

یکی از دانشجویان دانشگاه قم تحقیق ذیل را برای بنده فرستاده است.

رده است (2). بدر الدین زرکشى (3) نقل مى‏کندکه حرالى کتابى در این زمینه نوشته و بیش از نود اسم یا وصف براى قرآن یاد آورشده است. از قاضى عزیزى نیز 55 نام و عنوان براى قرآن نقل شده است که درجدول ذیل آمده و 43 نام اول آن با نظر ابو الفتح رازى مشترک است .

1) قرآن: ان علینا جمعه و قرآنه فاذا قراناه فاتبع قرآنه (قیامت / 17و18)

2) فرقان: و انزل التوراة و الانجیل من قبل هدى للناس و انزل الفرقان (آل عمران / 3 و 4) - یا ایها الذین آمنوا ان تتقوا الله یجعل لکم فرقانا (انفال / 29) - تبارک الذی نزل الفرقان على عبده لیکون للعالمین نذیرا (فرقان / 1)

3) کتاب: انا انزلنا الیک الکتاب بالحق لتحکم بین الناس (نساء / 29) - ان الذین یتلون کتاب الله و اقاموا الصلاة (فاطر / 105) - ذلک الکتاب لا ریب فیه (بقره / 2)

4) ذکر: انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون (قمر / 17) - ذلک نتلوه علیک من الآیات و الذکر الحکیم (فصلت / 41) - و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم و لعلهم‏یتفکرون (یس / 69) - و انه لذکر لک و لقومک (ص / 1) - و هذا ذکر مبارک انزلناه افانتم له منکرون (انبیا / 50) - ص و القرآن ذى الذکر (زخرف / 44) - ان هو الا ذکر و قرآن مبین (نحل / 44) - ان الذین کفروا بالذکر لما جائهم و انه لکتاب عزیز (حجر / 9) - و لقد یسرنا القرآن للذکر فهل من مدکر (آل عمران / 58)

5) تنزیل: و انه لتنزیل رب العالمین (اسراء / 106) - انا نحن نزلنا علیک القرآن تنزیلا (انسان / 23) - و قرآنا فرقناه لتقراه على الناس على مکث و نزلناه تنزیلا (شعراء / 192)

6) حدیث: الله نزل احسن الحدیث کتابا متشابها مثانی تقشعر منه‏جلود الذین یخشون ربهم (طور / 34) - فلعلک باخع نفسک على آثارهم ان لم یؤمنوا بهذا الحدیث اسفا (نجم / 59 و 60) - ا فمن هذا الحدیث تعجبون و تضحکون و لا تبکون (کهف / 6) - فلیاتوا بحدیث مثله ان کانوا صادقین (زمر / 23)

7) موعظه: یا ایها الناس قد جائتکم موعظة من ربکم و شفاء لما فی‏الصدور (یونس / 57)

8) تذکره: و انه لتذکرة للمتقین (مزمل / 19) - ان هذه تذکرة (الحاقه / 48)

9) ذکرى: و جاءک فی هذه الحق و موعظة و ذکرى للمؤمنین (هود / 120)

10) بیان: هذا بیان للناس و هدى و موعظة للمتقین (آل عمران / 138)

11) هدى: ذلک الکتاب لا ریب فیه هدى للمتقین (بقره / 2)

12) شفاء: ا اعجمی و عربی قل هو للذین آمنوا هدى و شفاء (فصلت / 44)

13) حکم: و کذلک انزلناه حکما عربیا (رعد / 37)

14) حکمت: و اذکرن ما یتلى فی بیوتکن من آیات الله و الحکمة (احزاب / 34)

15) حکیم: ذلک نتلوه علیک من الآیات و الذکر الحکیم (آل عمران / 58)

16) مهیمن: و انزلنا الیک الکتاب بالحق مصدقا لما بین یدیه من الکتاب و مهیمنا علیه (مائده / 48)

17) هادى: انا سمعنا قرآنا عجبا یهدی الى الرشد فآمنا به (جن / 1 و 2)

18) نور: و اتبعوا النور الذی انزل معه (اعراف / 157)

19) رحمت: و انه لهدى و رحمة للمؤمنین (نمل / 77)

20) عصمت: و اعتصموا بحبل الله جمیعا (آل عمران / 103)

21) نعمت: و اما بنعمة ربک فحدث (ضحى / 11)

22) حق: و انه لحق الیقین (حاقه / 51)

23) تبیان: و نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شی‏ء (نحل / 89)

24) بصائر: بصائر للناس و هدى و رحمة لعلهم یتذکرون (قصص / 43)

25) مبارک: هذا ذکر مبارک انزلناه (انبیا / 50)

26) مجید: ق و القرآن المجید (ق / 1)

27) عزیز: و انه لکتاب عزیز (فصلت / 41)

28) عظیم: و لقد آتیناک سبعا من المثانی و القرآن العظیم (حجر / 87)

29) کریم: انه لقرآن کریم (واقعه / 77)

30) سراج: و داعیا الى الله باذنه و سراجا منیرا (احزاب / 46)

31) منیر: و سراجا منیرا، (بنابر آن که «سراج منیر» قرآن باشد که هم‏راه‏پیامبر فرستاده شد). (احزاب / 46)

32) بشیر: کتاب فصلت آیاته قرآنا عربیا لقوم یعلمون بشیرا و نذیرا فاعرض اکثرهم (فصلت / 3 و 4)

33) نذیر: بشیرا و نذیرا فاعرض اکثرهم فهم لا یسمعون (فصلت / 4)

34) صراط: اهدنا الصراط المستقیم (حمد / 6)

35) حبل: و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا (آل عمران / 103)

36) روح: و کذلک اوحینا الیک روحا من امرنا (شورى / 52)

37) قصص: نحن نقص علیک احسن القصص (یوسف / 3)

38) فصل: انه لقول فصل (طارق / 13)

39) نجوم: فلا اقسم بمواقع النجوم، (بنابر آن که نجوم به معناى‏تدریجى قرآن باشد). (واقعه / 75)

40) عجب: انا سمعنا قرآنا عجبا (جن / 1)

41) قیم: و لم یجعل له عوجا قیما لینذر باسا شدیدا (کهف / 1 و 2)

42) مبین: تلک آیات الکتاب المبین (یوسف / 1)

43) على: و انه فی ام الکتاب لدینا لعلی حکیم (زخرف / 4)

44) کلام: و ان احد من المشرکین استجارک فاجره حتى یسمع‏کلام الله (توبه / 6)

45) قول: و لقد وصلنا لهم القول (قصص / 51)

46) بلاغ: هذا بلاغ للناس (ابراهیم / 52)

47) متشابه: الله نزل احسن الحدیث کتابا متشابها (زمر / 23)

48) عربى: قرآنا عربیا غیر ذی عوج لعلهم یتقون (زمر / 28)

49) عدل: و تمت کلمة ربک صدقا و عدلا (انعام / 115)

50) بشرى: هدى و بشرى للمؤمنین (نمل / 2)

51) امر: ذلک امر الله انزله الیکم (طلاق / 5)

52) ایمان: سمعنا منادیا ینادی للایمان (آل عمران / 193)

53) نبا: عم یتسائلون عن النبا العظیم (نبا / 1 و 2)

54) وحى: انما انذرکم بالوحی (انبیا / 45)

55) علم: و لئن اتبعت اهوائهم بعد ما جاءک من العلم (رعد / 37)

پى‏نوشتها:

1 - ر. ک: ابو الفتوح رازى، الروض الجنان و روح الجنان، ج 1، مقدمه، ص 5.

2 - تفسیر طبرسى، ج 1، مقدمه، فن رابع، ص 14.

3 - البرهان، ج 1، ص 276 - 273. الاتقان، ج 1، ص 146 - 143.

منبع:

علوم قرآنى صفحه 106 محمد هادى معرفت

////////////////////////////////////////////

                      قسمت دوم

اسامی قرآن کریم‌، معنای لغوی و اصطلاحى آن‌ها را همراه با آدرس بیان کنید:

پاسخ:

عناوین قرآن کریم‌، دو قسم است‌: 1. اسامی‌؛ 2. اوصاف‌.

اسامی‌: اسامی قرآن 55 و گاهی تا بیش از 90 مورد ذکر شده است‌. بیان همه آن‌ها از حوصله این پاسخ نامه خارج است‌. از این رو، فقط به ذکر چهار نام مشهور آن اکتفا می‌کنیم‌:

1. قرآن‌: این واژه یا از "قَرْن‌" و یا از "قرأ" به معنای‌، جمع‌، پیوند و ضمیمه نمودن حروف و کلمات به یک دیگر در هنگام ترتیل است‌. "قرن الشئ بالشئ؛ پیوند دادن چیزی به چیزی‌."؛ "قرأ المأ فی الحوض‌؛ آب را در حوض جمع کرد."

"إِن‌َّ عَلَیْنَا جَمْعَه‌ُو وَ قُرْءَانَه‌ُ  # فَإِذَا قَرَأْنَـَه‌ُ فَاتَّبِع‌ْ قُرْءَانَه‌ُو # ثُم‌َّ إِن‌َّ عَلَیْنَا بَیَانَه‌ُ؛(قیامه‌،17ـ19) چرا که جمع کردن و خواندن آن بر عهده ما است‌. پس هر گاه آن را خواندیم‌، از خواندن آن پیروی کن‌، سپس بیان (و توضیح‌) آن (نیز) بر عهده ما است‌".(مفردات راغب اصفهانی‌، ص 413ـ414، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان / تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 27، ص 295ـ299، دارالکتب الاسلامیه‌.)

2. کتاب‌؛ به معنای ضمیمه کردن بعضی حروف بر بعضی دیگر به واسطه نوشتن است‌. البته گاهی به ضمیمه کردن حروف به یکدیگر به صورت لفظی نیز کتاب می‌گویند؛ و به همین خاطر به آیات و کلام خدا کتاب گفته می‌شود، و لو نوشته نشود.(مفردات‌، راغب اصفهانی‌، ص 440، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‌.) این اسم‌، نزدیک به صد مورد، از جمله در سوره ص آیه 29 آمده است‌.

3. ذکر؛ این عنوان‌، به معنای یادآوری قلبی و زبانی است‌.(همان‌، ص 181.) این اسم‌، در 20 مورد از جمله سوره انبیأ آیه 50 برای قرآن به کار رفته است‌.

4. فرقان‌؛ این عنوان به معنای جدا کننده حق از باطل است‌.(همان‌، ص 392.) این اسم در سوره فرقان آیه 1 به کار رفته است‌.

سه عنوان کتاب‌، ذکر و فرقان‌، برای کتاب‌های آسمانی دیگر نیز ذکر گردیده و تنها عنوان قرآن‌، به صورت اسم خاص برای این کتاب آسمانی مطرح است‌.

اوصاف‌؛

اوصاف‌، گاهی مستقیماً به صورت وصف برای نام‌های "قرآن‌"، "کتاب‌" و "ذکر" به کار رفته‌اند، و گاهی به صورت غیر مستقیم‌؛ در این جا فقط به اوصاف مستقیم اشاره می‌کنیم‌:

1. مجید؛ به معنای با شکوه‌؛ سوره ق‌، آیه 1.

2. کریم‌؛ به معنای ارجمند؛ سوره واقعه‌، آیه 77.

3. حکیم‌؛ به معنای حکمت‌آموز؛ سوره یس‌، آیه 3.

4. عظیم‌؛ به معنای بزرگ‌؛ سوره حجر، آیه 87.

5. عزیز؛ به معنای قوی و محکم‌؛ سوره فصلت‌، آیه 41.

6. مبارک‌؛ به معنای خجسته‌؛ سوره انبیأ، آیه 50.

7. مبین‌؛ به معنای روشن‌گر؛ سوره حجر، آیه 1.

8. متشابه‌؛ به معنای همانند؛ (کتابی که آیاتش در لطف‌، زیبایی‌، عمق و محتوا همانند یک دیگر است‌) سوره زمر، آیه 23.

9. مثانی‌؛ به معنای مکرر؛ (تکراری شوق‌انگیز) سوره زمر، آیه 23.

10. عربی‌؛ به معنای زبان روشن‌، گویا و فصیح‌؛ سوره یوسف‌، آیه 2.

11. غیر ذی عوج‌؛ به معنای کژ نبودن‌؛ سوره زمر، آیه 28.

12. ذی الذکر؛ به معنای پراندرز؛ سوره ص‌، آیه 1.

13. بشیر؛ به معنای بشارت‌گر؛ سوره فصلت‌، آیه 2 و 3.

14. نذیر؛ به معنای هشدار دهنده‌؛ سوره فصلت‌، آیه 2 و 3.

15. قیم‌؛ به معنای راست و درست‌؛ سوره کهف‌، آیه 1 و 2.

نام دیگر قرآن که مشهور است و در قرآن نیست‌، عنوان "مصحف‌" است‌(ر.ک‌: درس‌نامه علوم قرآنی‌، حسین جوان آراسته‌، ص 36ـ55، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی‌.)