سفارش تبلیغ
صبا ویژن

به یاد دوست

امام حسن مجتبی(ع) و ماه مبارک رمضان

گروه اندیشه ــ امام‏ حسن‏ (ع) در روایتی فرمودند: همانا خداوند روزه‏ را میدان مسابقه برای بندگانش قرار داده است تا در اطاعت او بر یک دیگر سبقت گیرید و به جان خودم که اگر پرده‏‌ها به یکسو روند، هر آینه نیکوکار و بدکار، هر دو در اندیشه کار خود بوده، و فرصتی برای نو کردن لباس و یا سرودن شعری نخواهند داشت.
امام حسن مجتبی و ماه مبارک رمضان
 
به گزارش ایکنا؛ کامران اویسی، استاد و پژوهشگر حوزه و دانشگاه و دانش‌آموخته دکتری تفسیر تطبیقی در یادداشتی که برای ایکنا ارسال کرده است، به تشریح رابطه امام حسن مجتبی(ع) و ماه مبارک رمضان می‌پردازد که در ادامه از نظر می‌گذرد:
یکی از مطالبی که از امام حسن مجتبی(ع) امام دوم شیعیان در مورد روزه نقل شده است، روایتی است درباره مقایسه بین روزه در اسلام و شریعت‌های قبلی. در توضیح به عنوان مقدمه عرض می‌کنم در آیات معروفی از سوره بقره یعنی آیات صد و هشتاد و سوم تا صد و هشتاد و شش مطالبی مربوط به ماه مبارک رمضان آمده است.
اولین آیه مورد نظر عبارت است از: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ». ترجمه آیه مذکور طبق ترجمه حجت‌الاسلام رضایی اصفهانی و همکارانشان یعنی: «اى کسانى که ایمان آورده‏اید! روزه بر شما مقرر شده، همان گونه که بر کسانى که پیش از شما بودند مقرر شد تا شاید شما [خودتان را]حفظ کنید».
صیام طبق آنچه برخی مفسران آورده‌اند بدین معناست که یک نوع امساک و خودداری خاصی بر حسب اقتضای مصلحت آن در یک شریعت. برخی جزئیات مانند حدود و وقت روزه در شریعت‌های مختلف تفاوت دارند. اما نکته‌ای در یک روایت از امام حسن مجتبی علیه السلام بیان گردیده است که آن روایت را علامه محمد جواد بلاغی صاحب کتاب «آلاء الرحمن فى تفسیر القرآن» از کتاب «علل الشرایع‏» در ذیل آیه مذکور آورده است. متن عربی روایت عبارت است از: «ان الصوم على الأمم کان اکثر مما هو على المسلمین فی شهر رمضان»؛ یعنی روزه در امت‌های پیشین بیشتر از این مقداری است که در اسلام در ماه رمضان تشریع شده است.
باز از امام حسن مجتبی(علیه السلام) در کتاب خصال تألیف شیخ صدوق نقل شده است که امام‏ حسن‏(ع) فرمود: چند تن از یهود به محضر رسول خدا(ص) آمدند داناتر آنان سؤالاتى از حضرت کرد و از جمله آن‌ها این بود که عرض کرد به چه علت خداوند روزه‏ گرفتن در روز را به امت تو سى روز واجب کرده است و بر دیگر امت‌ها از این بیشتر واجب نموده؟ پیغمبر(ص) فرمود:، چون آدم از آن درخت مخصوص خورد سى روز در شکمش ماند خداوند بر فرزندانش گرسنگى و تشنگى را سى روز واجب کرد و آنچه در میان این سى روز می‌خورند تفضلى است از خداوند بر آن‌ها و بر آدم هم سى روز روزه واجب بود و همان را خدا بر امت من واجب کرد سپس رسول خدا آیه آیه صدو هشتاد و سوم سوره بقره را خواند که روزه بر شما نوشته شد همچنان که بر پیشینیان شما نوشته شده بود تا تقوا پیشه کنید. یهودى عرض کرد درست فرمودى اى محمد(ص).
البته از طرفی در کتاب «من لا یحضره الفقیه» از امام صادق(علیه السلام) آمده است که «ان صوم شهر رمضان لم یفرض على الأمم قبلنا و إنما فرض على الأنبیاء»؛ یعنی روزه ماه مبارک بر امت‌های قبل ما واجب نبوده است بلکه روزه بر پیامبران آنان واجب بوده است.
یکی دیگر از احادیثی که درباره رابطه روزه و امم حسن مجتبی(علیه السلام) نقل شده است، روایتی است که شیخ صدوق در «من لایحضره الفقیه» نقل می‌کند:
از یعقوب بن شعیب روایت شده است که گفت: از امام صادق(علیه السّلام) در باره روزه‏ روز عرفه سؤال کردم. فرمود: اگر خواهى روزه بگیر و اگر خواهى روزه نگیر و گفته‏‌اند که مردى به نزد امام‏ حسن‏ و امام حسین(علیهما السّلام) آمد، پس یکى از آن دو امام را روزه‌دار و دیگرى را در حال افطار یافت، پس در این باره از ایشان سؤال کرد، آن دو در جواب گفتند: اگر روزه بدارى کار نیکى است و اگر روزه ندارى جایز است.
حدیث گفته شده نشان می‌دهد که در روزه‌های مستحبی نباید افراط کرد به گونه‌ای که گاهی امام معصوم(علیه السلام) نیز روزه مستحبی نمی‌گرفته است و شاید کار مهم تری داشته است که استحباب آن کمتر از روزه مستحبی نبوده است.
البته با توجه به بابی که در کتاب علل الشرایع شیخ صدوق وجود دارد به نام «باب صد و هفدهم: سرّ این که امام‏ حسن‏(علیه السلام) عرفه را روزه‏ نمى‏‌گرفتند ولى امام حسین علیه السلام آن روز را روزه می‌گرفتند»؛ حدیث کامل قضیه مذکور این است:
از حضرت امام صادق(علیه السلام) نقل است که حضرت فرمودند: مردى در روز عرفه بر امام حسن(علیه السلام) وارد شد و آن سرور غذا تناول مى‏‌فرمودند: و امام حسین(علیه السلام) صائم بودند و پس از رحلت امام مجتبى(علیه السلام) روز عرفه بر سیّدالشهداء(علیه السّلام) وارد شد دید آن حضرت غذا تناول مى‏‌کنند و فرزندشان حضرت على بن الحسین(علیه السلام) صائم هستند. عرضه داشت: بر حضرت مجتبى(علیه السلام) در روز عرفه وارد شدم، آن جناب غذا مى‏‌خوردند و شما روزه دار بودید و بعد از رحلت ایشان در روز عرفه‏‌اى بر شما وارد گشتم در حال افطار و تناول غذاى شما را دیدم و این بر من شگفت‏‌آور است؟! حضرت فرمودند: آن زمان که بر امام حسن مجتبى علیه السلام وارد شدى آن جناب امام بودند و به خاطر این غذا مى‏‌خوردند که روزه این روز سنّت نشود و مردم به حضرتش تأسّى کنند و چنین پندارند که روزه آن واجب است و وقتى ایشان رحلت کرده و امامت به من رسید من نیز به همین منظور عرفه را روزه نگرفته و در آن روز افطار کردم تا بدین وسیله مردم توهّم لزوم و وجوب روزه این روز را نکنند و از باب تأسّى به من این روز را روزه بگیرند.
همینطور در آداب گرامیداشت عید فطر از آن امام همام در کتاب مجموعه احادیث ورّام که ترجمه کتاب تنبیه الخواطر است نقل شده است که امام‏ حسن‏(ع) روز عید فطر جمعى را دید مى‏‌خندند و بازى مى‏‌کنند، فرمود: همانا خداوند روزه‏ را میدان مسابقه براى بندگانش قرار داده است تا در اطاعت او بر یک دیگر سبقت گیرید، و به جان خودم که اگر پرده‏‌ها به یکسو روند، هر آینه نیکوکار و بدکار، هر دو در اندیشه کار خود بوده، و فرصتى براى نو کردن لباس و یا سرودن شعرى نخواهند داشت.
امیدواریم که حضرتش که معروف هستند به کریم اهل بیت(ع) به ما نیز چشم عنایتی داشته باشد تا از کرامت ایشان و سر سفره ماه مبارک رمضان بهره گیریم.

جمع بین نزول قرآن در ماه مبارک رمضان (شب قدرو روز مبعث (27 رجب)

سخن در این است که بالاخره نزول قرآن از چه زمانی آغاز گردیده است؟

محققان پاسخ های متعددی داده اند که مهمترین آنها بیان می گردد:

اگر قرآن در شب قدر نازل شده پس چگونه طبق روایات مشهور آغاز بعثت پیغمبر(ص) در 27 ماه رجب صورت گرفته است؟ آیت الله مکارم شیرازی می نویسد:

«نزول آن در ماه رمضان جنبه جمعى داشته، در حالى که نزول اولین آیات در 27 رجب مربوط به نزول تدریجى آن است و به این ترتیب مشکلى از این نظر پیش نمى‏آید».

یعنی در ماه مبارک رمضان، نزول دفعی صورت گرفت سپس در ماه رجب سال بعد، نزول تدریجی آغاز گردید.

علامه طباطبایی دو پیشنهاد برای جمع بین نزول قرآن در شب قدر ماه رمضان و روز مبعث یعنی بیست و هفت رجب می دهد:

الف) در شب قدر مجموع و روى هم رفته قرآن و یا بعضى از آن یکپارچه و یک دفعه نازل شده، هر چند که تک تک آیاتش به تدریج نازل شده باشد؛

ب) به اعتبار اینکه کتاب ما وراى آنچه ما با فهم عادى خود از آن مى‏فهمیم، که معلوم است فهم عادى ما مستلزم آن است که آیاتش را جدا جدا تدبر کنیم، و خود هم جدا جدا و به تدریج نازل شود، حقیقت دیگرى دارد که به لحاظ آن حقیقت امرى واحد و غیر تدریجى است، و نزولش به انزال- یک دفعه- است، نه تنزیل (نزول بتدریج).

البته منکران نزول تدریجی مانند آیة اللّه معرفت مى‏نویسند:

«آغاز وحى رسالى (بعثت) در 27 ماه رجب، 13 سال پیش از هجرت بود، ولى نزول قرآن به عنوان کتاب آسمانى سه سال تأخیر داشت ... پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله در این مدّت دعوت خود را سرّى انجام مى‏داد تا آیه‏ فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ نازل شد».

 

منابع

معرفت، محمّد هادى، تاریخ قرآن، تهران:  انتشارات سمت، 1375ش.

مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه‏، تهران‏: دار الکتب الإسلامیة، 1374 ش، چاپ اول.‏

طباطبایى، محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، (مترجم: محمد باقر موسوی همدانی)، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1374ش، ‌چاپ پنجم.

 

 



 .ر.ک: تفسیرنمونه،ج‏ 21، ص 151- 152.

. ترجمه تفسیر المیزان، ج‏2، ص 20.

. ترجمه تفسیر المیزان، ج‏2، ص 21.

. تاریخ قرآن، ص 32- 33.


بر استان جانان یا شیطان

این روزهای ماه مبارک رمضان برخی ارگان ها به نام عبادت و جشن و مهربانی و امثال آن در این ماه مبارک به بر پایی جشن سراسری در بوستان های مختلف یکی از کلانشهر ها پرداخته اند که سابقه این کار حدود سه سال یا بیشتر است. وقتی خود من برای یکی از برنامه ها جهت سخنرانی ده دقیقه ای دعوت شدم مجری مربوطه با سوال اینکه حاج آقا پرسپولیسی هستی یا ... خواست مردم را تحریک کند تا سخنان یک آخوند را گوش کنند. اما این سخنرانی بین دو برنامه تواشیح با آهنگ و  نقالی پر از داد و فریادی واقع شده بود و بسیار کمرنگ بود.

در این نوع مراسمات خواننده هایی  می آیند مثلا در وصف امام علی و امام رضا و امام زمان و خداو  عشق و .. می خوانند. معلوم نیست که چه تفکری پشت این برنامه هاست که خیال می کنند دارند مردم را به خدا نزدیکتر می کنند؟

آیا و اقعا بر آستان جانان می روند یا شیطان؟

این نوع اسلام اسلام ناب نیست بلکه اسلامی است که خود را با شرایط و خواسته های مردم منطبق می کند و قرائتی از اسلام ارائه می دهد که مردم دوست دارند ببینند و بشنوند. آیا  اسلامی که حجاب و خمس و زکات هم در آن واجب است ارائه می شود یا اسلامی که به هر قیمتی بخواهد خودش را برای مردمی که ماهواره دارند لوس کند تا شاید ماهواره نبینند؟

یک سری سخنران آخوند و غیره هم دعوت می کنند که حرف های ساده ای از برداشت های مثلا اسلامیشان ارائه دهند و نشان دهند که چقدر اسلام دین محبت و مهربانیو ساده ای سات. بله اسلام دین سهلی است اما همه ان که محبت نیست. این تفکر نشان از وام گیری از مسیحیت داد. اسلام بشارت و انذار را با هم دارد. خدا صفات جما ل و جلال را با هم دارد.

خدا هم ارحم الراحمین است هم قهار و جبار.

آیا نشان دادن مهربانی بیش از حد برای انسانی که خیلی در بند این چیزها نیست نشان دادن اسلام زیبا است یا اینکه طبق فرمایش امام رضا علیه السلام سعی کنیم تا زیبایی های کلام اهل بیت را به آنها بشناسانیم و خیلی خودمان را اذیت نکنیم زیرا کلام آنها نور است و با شنیدن محاسن کلام آنها خود به خود اگر فرد منصف باشد جذب می شود.

خلاصه هدف وسیله را توجیه نمی کند. این حرف ها فقط از روی دلسوزی بوده و  اینکه عده ای به نام اسلام نخواهند کارهای دیگری کنند. خداوند همه مارا و در اول بنده را از قید جهل برهاند و این میسر نیست مگر با تمسک به قرائتی که معصومین از دین دارند.

ان شاء الله خدا همه ما را هدایت فرماید.