سفارش تبلیغ
صبا ویژن

به یاد دوست

زبان عربی و روایات مربوطه


زبان مهم ترین وسیله برای برقراری ارتباط بین انسان ها است. و این توانایی تکلم و صحبت کردن از نعمت های بزرگ خداوند متعال است که در قرآن به آن اشاره شده است: «و به او تعلیم نطق و بیان فرمود».” عَلَّمَهُ الْبَیَان‌ ” [1]
انسان ها در دنیا با زبان های گوناگونی با هم ارتباط برقرار کرده که یکی از آن زبان ها، زبان عربی می باشد. زبان عربی هزار و چند سال است که با زبان فارسی پیوند دارد. مهم ترین ویژگی زبان عربی این است که لغت قرآن است و خداوند مهربان آیات کتاب خود را با این لغت بر ما نازل کرده است. پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) با این لغت با خدا مناجات می کرده اند. و این لغت زبان متون و منابع ارزشمند اسلامی یعنی متون حدیثی، تفسیری و تاریخی و… است؛ از این جهت دارای قداست و ارزش خاصی است و کسانی که بخواهند بلا واسطه با حقیقت اسلام آشنا شوند لازم است که با این زبان آشنایی کامل داشته باشند.

← روایاتی در مورد زبان عربی
در برخی از روایات آمده است:
1. اهل بهشت به زبان عربی سخن می‌گویند [3] [4] [5] [6] و حوریان بهشتی نیز به عربی سخن می گویند. [7]
2. از حضرت صادق از پدر بزرگوارش علیهما السّلام‌ روایت شده است: «خداوند با هیچ پیامبری سخن نگفت مگر با زبان عربی»
«ما أنزل الله تبارک و تعالی کتاباً و لا وحیاً إلا بالعربیه؛ فکان یقع فی مسامع ألانبیا بألسنه قومهم و کان یقع فی مسامع نبینا (ص) بالعربیه»[8] [9]
3. زبان عربی زبان خدای متعال است: «تعلموا العربیه فإنها کلام الله الذی یکلم به خلقه» [10] [11] «الوحی ینزل من عند الله عزوجل بالعربیه فاذا أتی نبیا من الانبیا إتاه بلسان قومه» [12] خدا این زبان را بر سایر زبان‌ها برتری داده است [13] .
4. همچنین در آغاز جهان زبان حضرت آدم (ع) عربی بود ولی پس از این که نافرمانی کرد و از میو? درخت ممنوع خورد خداوند نعمت‌هایش را سلب کرد و زبان عربی را از او گرفت و زبان سریانی را جانشین آ‌ن کرد. «کان لسان آدم العربیه و هی لسان اهل الجنه. فلما عصی ربه أبدله بالجنه و نعیمها الارض و الحرث و بلسان العربیه السریانیه» [14] سپس نخستین کسی که به زبان عربی سخن گفت حضرت اسماعیل (ع) بود [15] ، حضرت یوسف (ع) در اولین ملاقات خود با پادشاه مصر به زبان عربی سلام کرد [16] و حضرت سلیمان (ع) آن را زبان عبادت خود قرار داد [17] و حضرت موسی (ع) متن زیر را با اشاره به عربی بودن معارف اسلامی به زبان عبری روی سنگی نقش کرده بود که پس از ظهور اسلام کشف شد: باسمک اللهم جاء الحق من ربک بلسان عربی مبین لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله و کتب موسی بن عمران بیده [18] [19] همچنین گفته می شود که وزرای حضرت مهدی (ع) با آن که همه از غیر عرب خواهند بود به زبان عربی سخن خواهند گفت [20] .
5. این زبان به عنوان زبان مقدس در بیشتر عبادات و برخی معاملات اسلامی جلوه کرده است. در اسلام اذان و اقامه نماز و تلبیه حج وعمره باید به زبان عربی باشد و همه ی مسلمانان موظفند الفاظ عربی آنها را بیاموزند. قرآن مجید نیز به عربی تلاوت می شود و متونادعیه، زیارات و تسبیحات به عربی است. عقاید اسلامی نیز به زبان عربی به میت تلقین می شود. در مواردی از بخش معاملات فقه اسلامی نیز دربار? اشتراط یا عدم اشتراط عربیت بحث می شود و اشتراط آن می تواند درجاتی داشته باشد؛ مثلاً با وجود اختلاف فتوایفقیهان برای ازدواج و طلاق خواندن صیغه لازم است و این صیغه مخصوصاً در صورت امکان باید به زبان عربی باشد. البته قوام عقد به نیتاست و نه به کلام، ولی در عقود مهمی مانند ازدواج و طلاق گونه‌ای ارتباط الهی نیز مطرح است و به همین دلیل در این موارد هم صیغه خوانده می شود و هم آن صیغه به زبان مقدس عربی است. [21]

← بررسی روایات مذکور
این احادیث با قطع نظر از بررسی سندی و این که از معصوم صادر شده است یا نه؟ می تواند از برگزیده بودن زبان عربی حکایت کند، البته لازم است به این نکته توجه نماییم که اولا: حجم این گونه احادیث در حدی است که می تواند ما را از بررسی سندی بی نیاز کند؛ ثانیا: برای قبول این مطلب هیچ استبعادی وجود ندارد و دلایل عقلی و نقلی آن را نیز رد نمی کند.
به هرحال زبان عربی زبان قرآن است و خداوند برای انتقال پیام خود که ابدی و همگانی است این زبان را برگزیده است. ویژگی های خاص، و توانمندی زبان عربی در انتقال مفاهیم و معانی می تواند از جمله دلایل گزینش این زبان از سوی خداوند محسوب گردد. [22] [23] از نظرزبان شناسان، زبان عربی از کامل‌ترین زبان های دنیا است که به خوبی می تواند مفاهیم و مطالب گسترده و عمیق را در قالب های زیبا و کوتاه بیان کند [24] [25] [26] و بر همین اساس است که عربی بودن قرآن مجید به عنوان لطفی از سوی خدای متعال در یازده آیه از کتاب الهی مطرح شده است.
البته تمام اینها بدان معنا نیست که زبانهای دیگر باید حذف شوند و یا عرب زبانان بر غیر عرب ها برتری دارند، زیرا می دانیم که اختلاف نژادی و زبانی از نشانه های پروردگار است که در قرآن کریم بارها به آن اشاره شده است. [27] [28]
پیامبر اکرم(ص) نیز به عرب زبانان هشدار می دهد که عربی، تنها زبانی برای گفتگو است و نمی تواند به تنهایی موجب رستگاری انسانها شود. “أَلَا إِنَّ خَیْرَ عِبَادِ اللَّهِ عَبْدٌ اتَّقَاهُ إِنَّ الْعَرَبِیَّةَ لَیْسَتْ بِأَبٍ وَالِدٍ وَ لَکِنَّهَا لِسَانٌ نَاطِقٌ فَمَنْ قَصَرَ بِهِ عَمَلُهُ لَمْ یُبْلِغْهُ حَسَبُه‌”. [29]

1. ↑ الرحمن/سوره55،آیه4.    
2. ↑ طبرسی، امین الدین، تفسیر مجمع البیان، ج 2، ص206، بیروت، داراالاحیاء التراث العربی.
3. ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج11، ص56.    
4. ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج8، ص218.    
5. ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج8، ص286.    
6. ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج10 ص81.    
7. ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج8، ص134.    
8. ↑ مجلسی بحارالانوار، ج16، ص134.    
9. ↑ مجلسی بحارالانوار، ج18، ص263.    
10. ↑ مجلسی بحارالانوار، ج1، ص212.    
11. ↑ مجلسی بحارالانوار، ج73، ص127.    
12. ↑ مجلسی بحارالانوار، ج11، ص42.    
13. ↑ مجلسی بحارالانوار، ج25، ص29.    
14. ↑ مجلسی بحارالانوار، ج11، ص56.    
15. ↑ مجلسی بحارالانوار، ج12، ص87.    
16. ↑ مجلسی بحارالانوار، ج12، ص294.    
17. ↑ مجلسی بحارالانوار، ج14، ص112.    
18. ↑ مجلسی بحارالانوار، ج27، ص9.    
19. ↑ مجلسی بحارالانوار، ج38، ص58-59.    
20. ↑ محیی الدین بن عربی، الفتوحات المکیه باب 366.
21. ↑ توفیقی، حسین، عربی، نمونه‌ای از زبان مقدس، فصل نامه، هفت آسمان، شماره‌ی 27.
22. ↑ المیزان، ج4، ص160.    
23. ↑ تفسیر نمونه، ج9، ص300.    
24. ↑ تفسیر نمونه، ج13، ص311.    
25. ↑ تفسیر نمونه، ج21، ص8.    
26. ↑ پاسخ به پرسش‌ های مذهبی آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله سبحانی، ص293.
27. ↑ روم/سوره30،آیه22.    
28. ↑ حجرات/سوره49،آیه13    
29. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج8، ص246، ح 342، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1365 ه ش.    
30. ↑ المیزان، ج4، ص160.    
31. ↑ تفسیر نمونه، ج9، ص300.    
32. ↑ تفسیر نمونه، ج13، ص311.    
33. ↑ معلقات آیت الله گرامی، ج4، ص645.
34. ↑ عروة الوثقی، ج2، حاشی? ص588.    
35. ↑ توضیح المسائل مراجع، ج1، ص62.
36. ↑ فلسفی، محمد تقی، شرح دعای مکارم الاخلاق، ج1، ص2.
37. ↑ دانشنامه ‌ی قرآن و قرآن پژوهی به کوشش بهاء الدین خرمشاهی، ج1، ص1054.
38. ↑ سید محمد باقر شهیدی و هبة الدین شهرستانی (ره)، دعاها و تهلیلات قرآن، ص43.
39. ↑ قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، واژه ‌ی دعا.