به یاد دوست

استاد علی نصیری در باره روش علامه امینی در کتاب شریف الغدیر بیاناتی دارند که می توان خلاصه راه و روش علامه را درک نمود:

علامه امینی برای اثبات صدور حدیث غدیر از چهار روش بهره جسته است که عبارتند از: 1. اثبات وجود تواتر در نقل حدیث غدیر؛ 2. احتجاج به حدیث غدیر از سوی اهل بیت و شماری از افراد در تاریخ؛ 3. نزول شماری از آیات شاهدی بر صحت صدور حدیث غدیر؛ 4. معرفی روز غدیر به عنوان روز عید مسلمانان.
1. اثبات وجود تواتر در نقل حدیث غدیر
علامه امینی برای اثبات وجود تواتر در نقل حدیث غدیر از دو روش بهره جسته است که عبارتند از: 1. بررسی ناقلان حدیث غدیر در سده های مختلف؛ 2. معرفی پدید آورندگان آثار علمی در زمینه حدیث غدیر خم.
1-1. بررسی ناقلان حدیث غدیر در سده های مختلف
علامه امینی حدیث غدیر را از سه دسته نقل کرده است که عبارتند از: 1. صحابه؛ 2. تابعان؛ 3. علماء. ایشان اسامی یکصد و ده تن از بزرگان صحابه را بر اساس حروف الفبا برمی شمرد که حدیث غدیر را نقل کرده اند که در میان آنان چهره هایی همچون ابیّ بن کعب، ابوذر غفاری، براء بن عازب، زبیر بن عوام، زید بن ارقم، خزیمة بن ثابت و قیس بن ثابت وجود دارد.
2-1. معرفی پدید آورندگان آثار علمی در زمینه حدیث غدیر خم
علامه امینی در کنار برشمردن اسامی صحابه، تابعان و علمایی که حدیث غدیر را نقل کرده اند، نام بیست و شش تن از عالمان اهل سنت و شیعه که در باره این حدیث آثاری را فراهم آورده اند را برشمرده است که در میان آنان رجال نامی همچون محمد بن جریر طبری، ابن عقده، ابوغالب احمد بن محمد بن رازی، کراجکی، شمس الدین ذهبی، میر حامد حسین و شیخ عباس قمی قرار دارد.
2. استدلال اهل بیت (ع) به ماجرای غدیر خم
علامه امینی در دفاع از اعتبار حدیث غدیر بیست و دو مورد از مواردی که از سوی پیشوایان دینی، عالمان دینی و حتی رجال سیاسی همچون مامون عباسی، به این حدیث استشهاد شده را منعکس ساخته است. احتجاج به حدیث غدیر از سوی حضرت امیر (ع) که خود در شش مورد اتفاق افتاد، احتجاج صدیقه طاهره، احتجاج امام حسن و امام حسین (ع) از جمله این موارد است.
3. نزول شماری از آیات شاهدی بر صحت صدور حدیث غدیر
سومین گامی که علامه امینی برای دفاع از اعتبار صدوری حدیث غدیر برداشته، انعکاس شماری از آیات قرآن است که به گونه ای ناظر به ماجرای غدیر خم است. ایشان برای اثبات مدعای خود از سه آیه بهره می گیرد که عبارتند از: 1. آیه تبلیغ؛ 2. آیه اکمال؛ 3. آیه عذاب واقع.
علامه امینی معتقد است که آیه تبلیغ در روز هیجدهم ذوالحجه و در حجة الوداع هنگامی که رسول اکرم (ص) به منطقه غدیر خم رسید، نازل شد؛ به این معنا که با گذر پنج ساعت از روز، جبرئیل بر آن حضرت نازل شد و به ایشان اعلام کرد خداوند به شما سلام می رساند و از شما خواسته است که آن چه که در باره حضرت امیر (ع) نازل کرد را به مردم ابلاغ کن.
پیامبر (ص) بر اساس دستور الهی مردم را در غدیر خم گرد آورد و پیام الهی را به آنان ابلاغ کرد. علامه امینی برای اثبات مدعای خود روایت و گفتار سی تن از محدثان و مفسران اهل سنت را مورد بررسی قرار داده است. ایشان هم چنین بر این نکته تاکید کرده که در همان روز هیجدهم ذی حجه پس از معرفی حضرت امیر (ع) به عنوان جانشین پیامبر (ص)، آیه اکمال دین نازل شد. از این جهت ایشان نزول این آیه در روز عرفه که در دو کتاب بخاری و مسلم آمده را نادرست اعلام کرده است. علامه امینی هم چنین نام سی تن از عالمان اهل سنت و دیدگاه آنان را برشمرده که اذعان کرده اند آیه «عذاب واقع» پس از ماجرای غدیر نازل شد.
4. معرفی روز غدیر به عنوان روز عید مسلمانان
چهارمین روشی که علامه امینی برای دفاع از اصالت و اعتبار حدیث غدیر برگزید، معرفی روز غدیر به عنوان عید مسلمانان از آغاز تا کنون است. ایشان سیر تاریخی این امر را مورد بررسی قرار داده است. علامه امینی معتقد است گرامیداشت روز غدیر و پذیرش آن به عنوان روز عید از سوی مسلمانان در سده های متمادی، حکایتگر دو نکته اساسی است:
1. این عید تنها به شیعه تعلق ندارد، بلکه تمام فرق اسلامی آن را گرامی می داشته اند. چنان که ابوریحان بیرونی از آن به عنوان عید همه مسلمانان یاد کرده است.
2. گستردگی تاریخی برشمردن روز غدیر به عنوان عید مسلمانان، حکایت از آن دارد که چنین روزی از دوران رسالت و پس از اعلام حضرت امیر (ع) به عنوان خلیفه پیامبر، این چنین مورد اقبال قرار گرفته است.

برگرفته شده از مقاله «روش شناسی علامه امینی در کتاب الغدیر»، اثر استاد علی نصیری