به یاد دوست

عالم ربانی ، فقیه صمدانی ، متاله قرآنی و استاد مکتب معارف اهل بیت علیهم السلام آیت الله حاج میرزا حسنعلی مروارید قدس سره ،

 هشتم شوال 1329 ق . در مشهد مقدس پا به عرصه حیات نهاد . پدرش حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمدرضا مروارید از عالمان وارسته مشهد بود و با عالم ربانی حاج شیخ حسنعلی اصفهانی نخودکی رابطه مودت و عقد اخوت داشت . جد مادری ایشان ، عالم ربانی و صاحب کرامات ، آیت الله حاج شیخ حسنعلی تهرانی ( م 1329 ق . ) است که از شاگردان برجسته مرجع بزرگ ، آیت الله میرزا محمدحسن شیرازی و از عالمان نامدار قرن 14 در مشهد مقدس بوده است . نام حسنعلی ، به یاد آن اسوه تقوا و نیز به احترام حاج شیخ حسنعلی اصفهانی نخودکی بر آیت الله مروارید نهاده شده است . آیت الله میرزا حسنعلی مروارید ، در سال 1337 ق . و در اوایل 9 سالگی پدر را از دست داد و مطابق وصیت پدر تحت نظارت دوست معتمد او حاج شیخ حسنعلی اصفهانی نخودکی ، و تربیت و تدبیر مادری وارسته و اهل تهجد (متوفای 1360 ش . ) قرار گرفت .

ایشان پس از یادگیری خواندن و نوشتن و قرائت جز سی ام قرآن و کلیات سعدی نزد استاد مکتب ، در 13 سالگی به دلیل علاقه وافر به علوم اسلامی وارد حوزه علمیه شد. در مسیر دانش اندوزی ، ادبیات را نزد اساتید مطرح آن زمان و منطق را نزد برادر ارشد استاد محمدتقی شریعتی آموخت . عالم ربانی حاج شیخ حسنعلی اصفهانی نخودکی ، خود بخش هایی از الروضه البهیه (شرح لمعه ) را برای او درس گفت و جالب این که شاگرد نورس او ـ میرزا حسنعلی ـ استاد را در توضیح بعضی از قسمت های مشکل کتاب یاری می داد. مکاسب را نزد آیت الله حاج شیخ هاشم قزوینی فراگرفت . آیت الله مروارید شیفته شخصیت جامع و تسلط علمی این استاد بزرگ حوزه خراسان بود و روزگار کهولت نیز به هنگام بردن نام از او به وجد می آمد و او را می ستود. برجسته ترین استاد ایشان ، عالم ربانی و استاد معارف قرآنی ، آیت الله میرزا مهدی اصفهانی (1303 ـ1365 ق . ) بود . ایشان علاوه بر فراگیری مباحث تخصصی (خارج ) فقه و اصول فقه (به ویژه آرا نوین آیت الله شیخ محمدحسین نائینی ، استاد اصولی آیت الله اصفهانی ) ، آرا اصولی میرزای اصفهانی و نیز معارف اعتقادی برپایه مکتب اهل بیت علیهم السلام را در محضر این استاد کم نظیر فرا گرفت و تا آخر عمر وی از محضرش در علم و عمل کسب فیض کرد. از آن پس بود که ایشان در زمره ارکان جنبش معاصر علمی حوزه خراسان در احیای روش اهل بیت علیهم السلام در شناخت معارف اسلامی قرار گرفت . جنبشی که بعدها به مکتب معارفی خراسان یا مکتب تفکیک شهرت یافت . بنیانگزار اصلی این جنبش ، مرحوم آیت الله میرزا مهدی اصفهانی رحمه الله علیه در پی یک تحول روحی و شهود باطنی ، از سلوک عرفانی آن روزگار خویش و مشرب فلسفی مرسوم روی تافت . وی با بازخوانی معارف اهل بیت علیهم السلام در دین شناسی ، رویکرد متکلمان و فقیهان شیعی در روش فهم معارف دینی را سازمانی دوباره داد و صورت متکامل و بدیعی را عرضه داشت . اساس این رویکرد ، استوار ساختن خداشناسی ، انسان شناسی ، کیهان شناسی و سلوک معنوی بر بنیان آموزه های وحیانی قرآن و حدیث ، و وانهادن فرضیه های رایج فلسفه موروثی و دستورالعمل های تصوف و عرفان مصطلح است . وی پس از اخذ اجازه اجتهاد از استاد فقه و اصول خود ، آیت الله نائینی رهسپار مشهد گردید. در آن جا با غلبه علمی بر مخالفان مشی خویش و جانبداران عرفان صوفیانه و فلسفه رایج ، سفره درس خویش را برای شاگردان خویش که برخی از مخالفان دیروز او بودند گسترد و آن ها را با عمق مبانی خود آشنا کرد. آیت الله مروارید یکی از این شاگردان بود که با کمی سن در کنار انبوه شاگردان و بزرگانی همچون استاد خود آیت الله حاج شیخ هاشم قزوینی ، و نیز آیت الله حاج شیخ مجتبی قزوینی و آیت الله حاج شیخ کاظم دامغانی پای درس میرزا می نشست . از همین ایام ، رابطه علمی و دوستی ایشان با مرحوم آیت الله میرزا جواد آقا تهرانی آغاز شد و از آن پس سالیان متمادی با وی هم درس ، هم بحث ، و تا آخر عمر با او همراه و همگام بود. آیت الله مروارید مدتی پس از فوت استاد خویش میرزا مهدی اصفهانی ، به تدریس خارج فقه و معارف دینی پرداخت و قریب چهل سال بسیاری از دانشوران علوم و معارف اسلامی را از دروس و بیانات علمی خود بهره مند ساخت . در تدریس خارج فقه ، هفته ای یک روز به شرح احادیث اخلاقی می پرداخت . اینک بسیاری از این شاگردان خود عالمانی برجسته و وارسته اند و مشغول تدریس دروس خارج فقه و اصول و اداره موسسات بزرگ پژوهشی علوم اسلامی هستند . آن فقید سعید تسلطی کم نظیر بر معارف اهل بیت علیهم السلام و تبحری چشمگیر در تفسیر روایات و فقه الحدیث داشت . این تبحر ، ایشان را در فقه و کلام بلند آوازه ساخته بود. بیشترین شهرت علمی ایشان ، در تبیین و توضیح معارف کلامی ـ اعتقادی و ضوابط دین شناسی در مکتب اهل بیت علیهم السلام به سبک استاد خویش است . کتاب « تنبیهات حول المبدا والمعاد » خلاصه ای از درس های معارف ایشان است که در دوره های متعدد به تدریس آن ها پرداخته بود و بنا به خواهش تنی چند از شاگردان خویش ، آن را به صورت کتابی مستقل به رشته تحریر درآورد. این کتاب با چاپ و ترجمه های متعدد مورد استقبال دانش پژوهان و اندیشمندان قرار گرفته است . سرانجام این وجود پربرکت در سن 96 سالگی و در آخرین ساعت شامگاه سه شنبه نوزدهم شعبان المعظم 1425 قمری برابر با چهاردهم مهر 1383 هجری شمسی ، پس از قرائت زیارت عاشورا که همیشه بر آن مداومت می ورزید ، و نیز تجدید پیمان با حضرت ولی عصر ارواحنا فداه در زیارت آل یس ، در پی سکته قلبی از این دیار رخت بربست و به لقای حق شتافت . پیکر پاک ایشان روی دستهای هزاران مشتاق و ارادتمند و با حضور علمای طراز اولی همچون حضرات آیات واعظ طبسی ، سید عزالدین زنجانی و میرزا علی فلسفی و نمایندگان رهبری و مراجع و مسئولان مملکتی از مسجد ملاحیدر تا حرم مطهر تشییع و به همت آیت الله واعظ طبسی و طبق وصیتش در حرم مطهرخاکسپاری شد . لازم به ذکر است حضرت آیت الله فلسفی در حرم مطهر بر پیکر میرزا نماز گزارد .