تفسیر ادبی 2
•
نمونه هایی از تفاسیر ادبی:
. التحصیل فی مختصر التفصیل
تألیف ابوالعباس احمد تمیمی اندلسی (م 440ق) از مفسران عالم تشیع و از بزرگان علم نحو ادبیات عرب، به زبان عربی و در بردارندة تمامی آیات است. او در علم نحو به نکته‌های ادبی، اعم از صرف و نحو در شناخت کلمات و مباحث کلامی و اعتقادی پرداخته است. تمیمی در تفسیر آیات، به بررسی کلمات از جهت ادبی، قراآت و اعراب پرداخته و از روایات معصومین نیز استفاده کرده است. او همراه با روایات، گفتار صحابه و تابعین را نیز بیان کرده است.
ابوالعباس به بررسی مباحث کلامی و حکمی در تفسیر آیات نیز توجه کرده است. او نخست تفسیر التفصیل الجامع لعلوم التنزیل را نوشت که به علت مخالفت حاکم اندلس، تفسیر مذکور از وی گرفته شد، اما سپس مصمم شد تا تفسیر دیگری را فراهم آورد که آن را التحصیل فی مختصر التفصیل نامید.[1]
2. تفسیر جوامع‌الجامع
تألیف امین‌الاسلام ابوعلی فضل بن حسن طبرسی (م 548ق) از عالمان بزرگ عالم تشیع به زبان عربی است. طبرسی دارای سه تفسیر است: مجمع‌البیان، الکافی الشافی، جوامع‌الجامع. وی نخست تفسیر مجمع‌البیان را تدوین کرد که مشهورترین اثر اوست، سپس تفسیر الکافی الشافی و در نهایت، تفسیر جوامع‌الجامع را به درخواست فرزندش با هدف پرداختن به نکات ادبی، لغوی و بلاغی در مجموعه‌ای موجز فراهم آورد.
تفسیر جوامع‌الجامع دربردارندة تمامی آیات قرآن است که در آن نکات ادبی و واژه‌شناسی قرآن را به انضمام نکات بلاغی بیان داشته و در مواردی مباحث کلامی آن را، بررسی کرده است. طبرسی در آغاز هر سوره به مکی یا مدنی بودن، عدد آیات و فضیلت سوره‌ها، قراآت، لغت و تفسیر کوتاه و گزیدة هر آیه می‌پردازد. در مواردی به نقل اقوال اهتمام داشته و از توضیح آیات فقهی خودداری کرده است، همچنین به طور مختصر به نقل روایات اهلبیتA می‌پردازد و در مباحث کلامی به گونه‌ای به کشاف تعریض دارد. تفسیر جوامع‌الجامع از متون درسی به شمار می‌آمده است.[2] علامه طبرسی در تفسیر گرانقدر
«مجمع‌البیان» نیز در بخش «الاعراب» هر گروه از آیات، به مباحث ادبی آیات پرداخته است. این تفسیر الهام گرفته از کشاف
است.[3]
[1]. دارئرةالمعارف تشیّع، ج4، ص506؛ زرکلی، الاعلام، ج1، ص184.
[2]. ایازی، همان، ص418.
[3] . روش ها و گرایش های تفسیری، ص260.